Âyânlar
Âyânlar, XVI. yüzyıl sonlarından itibaren kuvvet kazanmaya başlarlar. Devlet otoritesinin zayıflamaya yüz tuttuğu XVII. yüzyıldan itibaren ise taşrada bazı şahıs ve ailelerin sivrilmeye başladığı görüldü; özellikle iltizam usulünde yapılan değişiklikten sonra daha da güçlenmeye başlarlar. Bunda, tımar rejiminin bozulmasının da rolü vardır. Maddi bakımdan zayıflayan köylüler, ellerindeki toprakları sattıkça ayanlar bunları alarak güç ve servet sahibi olmaya başlamış ve gün geçtikçe daha fazla kuvvetlenerek çevrelerinde sözleri geçer duruma gelmişlerdir.
Sayfa 97Kitabı okudu
Nihayet, iltizam sisteminin doğurduğu yolsuzluklara değinmek gerekir . İltizam, devlet gelirlerini veya boş tımar ve hâs gelirlerini arttırma ile özel kişilere satmaktan ibarettir.
Sayfa 323Kitabı okudu
İltizam yöntemi, ortaçağ devletinde vazgeçilmez bir tahsil yöntemi olup Osmanlı Devleti’nde başlangıçtan beri kullanılmıştır. Devlet, bu yöntemin kötülüklerinden haberdar idi ve bu yöntemi olabildiğince az uygular ve kanûnsuzlukları önlemeye çalışırdı. Fakat 16. yüzyılın ikinci yarısından beri, iltizam yönteminin uygulama alanı ziyadesiyle genişledi. Bunun başlıca sebebi, savaş döneminde hazır para bulma gereği ve timar sisteminin bozuluşudur.
