Bunun yanında tarikatlar şeklinde teşkilatlanmış bulunan Mistik İslâm'ın Orta Asya, Kafkasya ve Balkanlar'daki Türk toplulukları arasında zaman zaman, özellikle de bu Türk topluluklarının çeşitli emperyalist hakimiyetler altına girdiği dönemde, onların milli kimliklerini ve bağımsızlık duygularını besleyen güçlü bir toplumsal faktör hâline dönüştüğünün pek çok örneğine de rastlanmaktadır. XIX. yüzyılda Türkmenistan'da Kurban Murat, Çeçenistan'da ünlü İmam Şeyh Şamil hareketi (Muridizm), yahut Dağıstan'da Şeyh Necmeddin ve Uzun Hacı hareketleri örneğinde olduğu gibi, Rus hâkimiyetine karşı gösterilen direnişlerde, çeşitli tarikat çevrelerinin bu direnişleri hem organize etmek, hem de fiilen sürdürmek itibariyle önemli rolleri bulunduğunu, bilimsel araştırmalar ortaya koymuştur. Anadolu'da da özellikle Milli Mücadele döneminde, muhtelif Anadolu şehirlerindeki Mevlevi, Bektaşi, Rifai ve Kadiri tarikat çevrelerinin örnek teşkil ettiği milis mukavemet hareketlerinde bu mistik İslâm yorumunun payı çok belirgindir.