Lehte veya aleyhte hangi esere bakarsanız bakınız, Sultan 2.Abdülhamid, doğuştan "vehhâm" yani çok vehimli gösterilir. Bu hükmün -aşağı yukarı- hiçbir istisnâsı yok gibidir. Halbuki doğru olan, içinde bulunduğu şartların onu aşırı tedbirli ve şüpheci yapmış olduğu keyfiyetidir. "Şüphe, basiretin ilk şartıdır." düsturu ile hareket ettiği söylenebilir.