Altan Öymen

Özetle: Osmanlı Devleti'nin o zamanlardaki devlet büyüklerinin "büyüklük"leri, çoğu halde, padişahlardan çok büyükelçilerin gücüne dayanıyordu.

Öldük,ölümden bir şeyler umarak.
Bir büyük boşlukta bozuldu büyü.
Nasıl hatırlamazsın o türküyü,
Gök parçası, dal demeti, kuş tüyü,
Alıştığımız bir şeydi yaşamak.

CAHİT SITKI TARANCI

“Sen demokrasiyi bırak, seçim çevrene yol, su, hizmet götürmeye bak...”
Sanki, ikisinden birini düşünmek ötekini düşünmeye engelmiş gibi... Halka hizmet götürmek için, demokrasinin gereklerini rafa kaldırmak mübahmış gibi... Eğer demokrasinin gerekleri yerine getirilirse, halka hizmet götürülemezmiş gibi...
Bu anlayış, ülkemizde demokrasinin başına gelen tehlikelerin en önemli nedenlerinden biriydi. Demokrasi tarihimizde daha sonraları da kendini gösterecekti. 1950-60 döneminin demokrasi tecrübesizliği içindeki iktidar partisine musallat olmakla kalmayacaktı. Yarım yüzyıl sonra bile, iktidar partisi siyasetlerinin temeli haline gelebilecekti.

Meclis’te Demokrat Partili olmayanların toplam sayısı 39...
39’a karşı DP’lilerin sayısını tekrar edelim: 502.
Demokrat Parti’nin 1954 seçimindeki zaferi böyle bir zafer.
Ve iktidardaki parti, kazandığı o seçim zaferiyle büyük bir özgüvene kavuşması ve muhalefete ve basına karşı daha tahammüllü olması gerekirken, bunun tam tersini yapmış...
1954 seçiminden önceki Basın Kanunu’yla, basın özgürlüğüne vurduğu darbeden sonra, 1954 seçiminden sonra da yargı bağımsızlığını ortadan kaldırmış, yargıçları (Yargıtay Başkanı üyeleri dahil) görevden alma yetkisini Adalet Bakanı’na veren yasayı çıkarmış.
Ayrıca üniversite profesörlerini görevden ayırma yetkisini Milli Eğitim Bakanı’na vermiş.
Seçim kanunundaki değişiklikle, muhalefetin devlet radyosundan sesini işittirme hakkının son kalıntılarını da yok etmiş.
Kırşehir’in seçmenlerini, bir muhalefet partisine oy verdiler diye, illerini ilçe yaparak cezalandırmış...
Bu gidişten vazgeçmesi yolundaki istekleri, telkinleri, ricaları hep reddediyor. Zaman zaman ortaya çıkan “bahar havaları” da uzun sürmüyor.
Oysa, ülkede muhalefet partilerine oy vermiş olan seçmen oranı yüzde 40’tan fazla. Ama seçim kanunumuzdaki “il bazındaki çoğunluk sistemi”nin getirdiği sonuç bu. O yüzde 40’ın üstündeki oyların sahibi olan seçmenler, iktidarın gidişinden rahatsız.

Hiçbir öğrencinin giyimiyle kuşamıyla başkalarına karşı üstünlük görüntüsü vermemesi isteniyordu. Öğrencilikte üstünlük, çalışkanlıkla, bilgiyle, başarıyla kendini göstermeliydi.

– 6-7 Eylül Olayları gibi, Türkiye’ye çok büyük zarar veren bir olay kimin işine yarar?..
– Türkiye’nin düşmanlarının işine yarar.
– Türkiye’nin baş düşmanı kim?
– Rusya...
– Rusya’nın Türkiye’deki uzantıları kimler?..
– Komünistler...
– Onlar kim?
– İşte, Aziz Nesin, Kemal Tahir, Hasan İzzettin, Asım Bezirci ve diğerleri...
– Öyleyse, bunu da onlar yapmışlardır. Atın içeri onları da...
Şaka gibi geliyor ama, o zamanki mantık buydu... Sadece dönemin, –siyasetteki, basındaki– ünlü “komünist avcıları” değil, bizzat hükümet, aynı iddiadaydı ve bu iddiayı resmen ilan ediyordu.

"Şimdi hamle yapıyoruz. Birçok tüccar da DP’ye girecektir. Eğer düşündüğümüz gibi birçok tüccar DP’ye kaydedilir ve siz de girmezseniz bankalardaki kredileriniz kesilebilir, kotalardan istifade etmeyebilirsiniz, birçok işinizde müşkülat çıkarılır, haberiniz olsun diye söylüyorum’ dedi.”

Konyalılar dün irticaı tel'in etti. Binlerce kişi mitingde buluştu. Menderes'den "dindar başbakan" diye bahseden DP'li hatibin, asıl Atatürk'e bağlılık gösterenlerin tel'ini lâzım geldiği hakkındaki sözleri hayretle karşılandı.

Muhterem arkadaşlar; cidden artık ‘nereye gidiyoruz?’ diye sormanın zamanı gelmiştir. Bu gidişle memleket karanlık bir uçuruma, sonu gelmez bir maceraya sürükleniyor. Bu gidişin nerede duracağı belli değildir. Demokrat Parti başındakilerin bu zihniyetiyle nerede duracaklarını bilemeyiz. Bu zihniyet, artık çekinmeden ve pek cüretkârane bir şekilde yeni korkulu tedbirlere de kendilerini götürebilecektir. Bugün bunları yapanlar, yarın da oy masuniyeti (dokunulmazlığı) ve seçim hakkı üzerinde dahi korkulu kararlara girişebilirler. Çünkü ne pahasına olursa olsun iktidarda kalmak hastalığı tedavi görmedikçe, en vahim ihtilâtlarından(komplikasyonlardan) bile korkmak artık hakkımızdır.

Özellikle son haftalar içinde, Ankara’da pek çok kimse aynı kaygı içindeydi. 18 Nisan’daki “Tahkikat Encümeni” kararıyla ve onu izleyen “Yetki Kanunu”yla hızlanan süreçte, demokrasinin temel kuralları fiilen yok edilmişti.
Demokrat Partili 15 milletvekilinden oluşup yargı yetkisiyle donatılan “encümen”, ana muhalefet ile bir kısım basını tam bir baskı altına almıştı. Muhalefetin herhangi bir siyasi faaliyette bulunmasını yasaklamıştı. İsmet Paşa’nın demeçleri başta olmak üzere, iktidarı rahatsız edebilecek olan her söze, yazıya ve habere yayın yasağı koyuyordu. Gazetecileri sorguya çekiyor, ifadesini beğenmediklerini tutuklayabiliyordu.
28 Nisan’dan sonra bunlara bir de, İstanbul ve Ankara’da ilan edilen sıkıyönetim “önlem”leri eklenmişti. Gece sokağa çıkmak yasaktı.
Gündüzleri de caddelerde üç-beş kişinin bir arada yürümesi, yasadışı toplantı yapmak sayılıyordu, o da yasaktı.
Sivillere karşı, polislere ek olarak, askeri birlikler de harekete geçiriliyordu. Siyasi suçlar işledikleri öne sürülenler askeri mahkemelere sevk ediliyordu. Yayını beğenilmeyen gazeteler kapatılıyordu.
Yargı bağımsızlığı, kuvvetler ayrılığı, ifade özgürlüğü, basın özgürlüğü, toplantı özgürlüğü, gösteri özgürlüğü... Hepsi rafa kaldırılmıştı.
Bu gidişin sonucunun iyi olabileceğine, yeniden demokrasiye dönülebileceğine inanmak fevkalade güçleşmişti.
Bu koşullar altında yapılabilecek bir seçimin “adil ve serbest bir seçim” olacağına inanmak da güçleşmişti.