Orhan Asena

Bazen serüvenler kocamandır, anıları küçücük. Bazen serüvenler küçücük, anıları kocaman.

Bağışlamak da, öç de, öfke de yüreğin yanılgısıdır.

"Tarihten sahneye getirilecek pek çok şey vardır: Birtakım kişiler, birtakım olaylar, birtakım sorunlar, birtakım düşünceler v.b

Ama bana öyle geliyorki bütün bunları sahneye getirirken bir seçim yapmak zorundayız.

Neyi getirebiliriz?

Nasıl getirebiliriz?

Tarihten çıkardığım iki oyunum var: Hürrem Sultan ile Tohum ve Toprak.

Tanrılar ve insanları (Gılgameş) saymıyorum. Çünkü onu tarih öncesi bir efsaneden çekip almıştım ve galiba o kadar eski çağlara insan daha da kolaylıkla, daha bir cesaretle uzanabiliyor. Yine de bana öyle geliyor ki tutumum aynı olmuştu.

Bir takım kişiler var tarihte, dedim: Bunlarun hangilerini seçmeli? Elbette günümüzde yaşayanı. Şu adla ya da bu adla, şu yanıyla ya da bu yanıyla yaşayanı? Yalnızca yaşaması yetmez, bu yaşantı çağımızı, insanını etkilmeli. Hele toplumumuzu etkileyebiliyorsa daha da iyi.

Bir takım olaylar var tarihte, dedim: Bunların hangilerini seçmeli? Elbette günümüzde sürüp gideni. Yalnızca günümüzde sürüp gitmesi yetmez, çalkantısı içinde yitirmeliyiz kendimizi, dalgalarında bocalamalıyız, trajik ya da komik dünyanın bir ucundan duyabilmeliyiz yankısını. Eğer toplumumuzun bir çeşit yaşantısı halinde sürüp gidiyorsa bu geçmiş olaylar daha da iyi.

Tarihten bir takım sorunlar çıkarılabilir, dedim: Bunların hangilerini seçmeli? Elbette çağımızı düşündürmekte olanı. Ancak burada bir an duralım:

Her sorun bir cevap ister, tarihte kalmış sorunların çözümlerini dilerseniz bulabilirsiniz tarihte. Bir san'atçı olarak bu çözüme bağlanırsınız ve çağınız insanını bağlamağa çalışırsanız gülünç olursunuz. Çünkü sorunlar ne kadar aynı kalırsa kalsın, çözümler değişir. Hiçbir çağ, bir önceki çağın izinden gitmemiştir. Her çağ kendi yaşantısını yaşamış, kendi sorununu kendi çözmüştür.

Galiba en iyisi sorunu ortaya atmak, tarihteki çözümü ile birlikte, sonra da çağdaş insana koskoca bir parantez açmak, kendi çözümü için.

Biraz da böyle yapmak zorundayım; çünkü san'atın gününün sorunlarıyla uğraşmasını yerinde bulurum da, belli bir görüşü zorlamasını hoş görmem. Bu bana yetkisini ve yetkisini kötüye kullanmak gibi gelir. Sorunu taraf tutmadan namusluca ortaya atmak yeter sanatçıya. Gerisi bence güdümlü sanattan başka bir şey değildir.

Bir takım düşünceler var tarihte, dedim: Bunların hangilerini seçmeli? Elbette çağımız kafalarını kurcalayan hangileriyse onları, Yalnızca düşünülmesi yetmez. Suya atılmış çakıl taşı istediği kadar dibe gitsin, halkaları hâlâ büyüyor mu, büyümüyor mu, ona bakmalı.

Düşüncelerin talihli bir yanları var, dedim: Bütün diğerleri öldükten sonra da yaşarlar. Sezar'ın zorbalığına karşı uyanan dirençle, bugün insan haklarına aykırı her tutumun karşısında uyanan direnç arasında ne ayırım vardır, düşün olarak?

Tarihi bu türlü araştırmadan geçirmek güçtür. Çoğu zaman bulduğunuz, buldum sandığınız yanıltır sizi. Oysa güvenmelisiniz birbirinize, birlikte yola çıkabilmek için.

Sonunda aradığınızı buldunuz diyelim, bundan öteye yapacağınız şey daha da güçtür.

Gününüz insanını alıp o günlere götürmek değil, o günleri alıp bugüne getirmek gerektir. Yoksa geçmiş günlerin anıları arasında şöyle bir gezintiden öteye geçmez yaptığınız.

O günleri ise alıp bugüne getirmek kolay değildir. Nasıl bir dirençle karşılaşacağımızı daha önceden kestiremezsiniz.

Sonra da taraf tutmadan, öğüt vermeden, zorlamadan, kandırmadan, kişiliklerini kendilerinde bırakarak, bütün bu geçmiş günlerin kasırgaları içinde seyircinizi güven duyacağı bir kıyıya çıkarabilirseniz, gerçekten övünç duyabilirsiniz."

Orhan ASENA