Hakkında
Kuruluşundan itibaren pek çok ilim adamı yetiştiren Osmanlı Devleti, yıkılmaya yüz tuttuğu son döneminde dahi büyük ilim adamları, dev kametler yetiştirmiştir. Bu husus fıkıh uleması için de geçerlidir. Molla Feneri, Zembilli Ali Efendi, Ebu’s-Suud Efendi gibi fakihleri yetiştiren cihan devleti, yıkılma döneminde de pek çok fıkıh âlimi yetiştirmiştir. Ve fakat son dönem Osmanlı fukahası pek bilinmemektedir. Mehmed Zihni Efendi bu önemli şahsiyetlerden biridir.
Meşhur İslam ulemasında görülen İslam ilimlerinin hemen hepsinde eser yazma karakterine sahip olan Mehmed Zihni Efendi ne yazık ki fazla bilinmeyen çok değerli bir ilim adamıdır. Başta İslam hukuku ve fıkıh usulü olmak üzere Arapça öğretimi, İslam tarihi, hadis, akaid, tasavvuf gibi pek çok sahada eser telif etmiştir.
Yazar kimliğinin yanı sıra bürokrat kimliği de olan Mehmed Zihni Efendi, Osmanlı devletinin bazı kademelerinde yüksek memur olarak da vazife yapmış ve devlet erkânından hürmet görmüştür. Mehmed Zihni Efendi’nin bir de eğitimci yönü vardır ki, kendisi bu hususta aynı anda üç-dört kurumda derslere girecek kadar gayretlidir.
Babası mülkiye kaymakamlarından Mehmed Resid Efendi, annesi ise Güzîde Gülsüm Hanım’dır. Ailesi, Zihni Efendi’nin bildirdiğine göre, dedelerinden beri iki yüz yıldır Vefa semti yakınlarındaki Hızır Bey mahallesinde ikamet etmiştir. Mahallenin adı sonradan Hacı Kadın Mahallesi olarak değişmiştir. Müellifin babası Mehmed Resid Efendi, Çerkez kökenlidir. Mehmed Reşid’in Osmanlı sarayında görevli olan Şâkir isminde bir oğlu daha vardır. Müellifin ebeveyni hakkındaki bilgiler maalesef bu kadarla sınırlıdır.
Doğumu
Mehmed Zihni Efendi, İstanbul’un Hızır Bey mahallesinde, 10 Temmuz 1846 Cuma günü doğmuştur. Bu bilgiyi Meşâhîru’n-Nisâ’da İstanbul edîbe ve şâirelerinden Habîbe Hanım’ın haltercemesinde bizzat kendisi vermektedir.
İsim ve Lakabı
Müellifin asıl adı Mehmed’dir. “Zihni” ise, medresede öğrenci olduğu zamanlarda gösterdiği üstün başarılardan fark edilen ileri derecedeki zekâ seviyesine işaret etmek maksadıyla hocası tarafından kendisine verilmiş bir mahlastır. Mehmed Zihni Efendi bu mahlası sevmiş olacak ki, bütün eserlerinde ismiyle beraber kullanmıştır. Hatta “Zihni” mahlası isminin önüne geçmiştir. Bazı eserlerinde müellif ismi “Hacı Zihni Efendi” şeklinde geçmektedir.
Tahsili
Mehmed Zihni Efendi’nin öğrenim hayatı hakkında ayrıntılı bilgi bulunmamaktadır. Oğlu Ali Rana Tarhan el-muhtasarât isimli eserin Cumhuriyetten sonra latin harfli ilk baskısında, Mülkiye tarihi isimli eserde torunu, Tayfur Tarhan şu bilgileri vermektedirler: Özel öğrenim gördükten sonra cami derslerine devama başladı. Burada ciddi ve sıkı bir öğrenimden sonra “ulûm-i âliye şehadetnamesi: icâzetnâme-i esatize: Medrese profesörlüğü diploması” aldı. Önce medrese dersleri demek olan cami derslerine başlayan Zihni Efendi’nin hangi cami ve medresede okuduğu hakkında detaylı bilgi bulunmamakla beraber Kütahyalı Abdurrahman b. Muhammed el-Fevzi Efendi’den icazetname aldığı bilgisine ulaşılmıştır.
Öğretmenliği
Hayatının otuz üçüncü yılında Galatasaray Mekteb-i Sultanisi ve Mekteb-i Mülkiye gibi devlet okullarının kadrolu öğretmeni olma imkânına kavuştu. Zihni Efendi’nin öğretmenlik görevini icra ettiği bu okullar devrinin en popüler okulları sayılmaktadır ki, Mekteb-i Sultani, memleketin batı medeniyetine açılan ilk penceresi; Mekteb-i Mülkiye de memleketimizde siyasi fikirlerin ilk ilmi tohumlarını ekmiş olan saygın bir müessesedir.
Mehmed Zihni, dönemin önemli iki büyük mektebinde çalıştığından pek çok ünlü zevâta doğrudan ya da dolaylı olarak hocalık yapmıştır. Tevfik Fikret (ö. 1915), Babanzâde Ahmed Nâim Efendi (ö. 1934), Mehmed Âkif Ersoy (ö. 1936), Rızâ Tevfik (ö. 1949) ve İsmail Hikmet Ertaylan (ö. 1967) bu kişilerden bazılarıdır.
Tasavvufi Yönü
Kaynaklarda ilim ve irfanı övülen Mehmed Zihni Efendi’nin Ahlaki faziletleri, bilhassa vera ve takvası ile de eşine az rastlanır bir zat olduğu bildirilmekte; hadis ve tasavvuf ilimlerinde de, derinliğe sahip âlimlerden olup Halvetiyye-Şabaniyye tarikatına mensup ve Şeyh Muhammed Necib Efendi’ye (ö. 1307) bağlı bulunduğu mevcuttur.
Vefatı
Mehmed Zihni Efendi, 17 Aralık 1913 Çarşamba günü İstanbul Beylerbeyi’nde Şemsi Bey Sokağı’ndaki köşkünde vefat etmiştir. Vefat ettiğinde Meclis-i Kebîr-i Maarif azâsıydı ve son eseri olan el-Muhtasarât’ın ilk basımına başlanalı onyedi gün olmuştu. Aynı zamanda hadis kitaplarından Müslim’in tashîhi isiyle meşguldü. Mehmed Zihni, Beylerbeyi’nde Küplüce Câmi-i Serîf’i yanındaki Küplüce Mezarlığı’nda bulunan aile kabristanına defnedilmiştir.
Zihni Efendi’nin vefât haberi ertesi günkü gazetelerde halka duyurulmuştur. Bunlardan İkdam’da bu haber “Zıyâ-i Müessif” başlığı altında yer almıştır.
Unvan:
İlim Adamı, Yazar, Bürokrat
Doğum:
İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu, 10 Temmuz 1846
Ölüm:
İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu, 17 Aralık 1913
Okurlar
25 okur beğendi.
36 okur okudu.
9 okur okuyor.
59 okur okuyacak.
1 okur yarım bıraktı.
Çevirdiği Kitaplar
Sözler ve Alıntılar
وعن أبي مَالِكٍ الْحَارِثِ بْنِ عَاصِم الأشْعريِّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم : « الطُّهُورُ شَطْرُ الإِيمَان ، وَالْحَمْدُ للَّه تَمْلأَ الْميزانَ وسُبْحَانَ الله والحَمْدُ للَّه تَمْلآنِ أَوْ تَمْلأ مَا بَيْنَ السَّموَات وَالأَرْضِ وَالصَّلاَةِ نورٌ ، والصَّدَقَةُ بُرْهَانٌ ، وَالصَّبْرُ ضِيَاءٌ ، والْقُرْآنُ حُجَّةٌ لَكَ أَوْ عَلَيْكَ . كُلُّ النَّاسِ يَغْدُوا، فَبَائِعٌ نَفْسَهُ فمُعْتِقُها ، أَوْ مُوبِقُهَا» رواه مسلم .
Ebû Mâlik Hâris İbni Âsım el-Eş’arî radıyallahu anh’den rivâyet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“Temizlik imanın yarısıdır. Elhamdülillah duası mizânı, sübhânellah ve elhamdülillah sözleri ise yer ile gökler arasını sevap ile doldurur. Namaz nurdur; sadaka burhandır; sabır ziyâdır. Kur’an senin ya lehinde ya da aleyhinde delildir. Herkes sabahtan (pazara çıkar) nefsini satar; kimi onu âzâd kimi de helâk eder.”
Sayfa 25 - Müslim,Tahâret 1. Ayrıca bk.Tirmizî, Daavât 86Kitabı okudu
Rabbâni kaza,
kulun, ya itaatli ve sevap kazanan olmak yahut aykırı hareket eden ve cezaya uğrayan bulunmak üzere bu iki halden birine mübtelâ olmasını gerektirmiştir.
Sayfa 29Kitabı okudu
Sahâbe-i kiram, Muhâcirin ve Ensâr isimleri ile başlıca iki kısım olup Muhâcirin, Mekke'nin fethinden evvel hicret eden Mekke halkıdır. Ensâr, Muhâcirin'e yardım eden ve dine kuvvet veren Medine halkıdır.
Hepsinin üstünü şeyheyn-i muazzameyn (iki büyük ihtiyar), yâni Hazret-i Ebu Bekr-i Sıddik ve Hazret-i Ömerü'l-Fâruk, sonra da hateneyn-i mükerremeyn (iki şerefli damat), yâni Hazret-i Osman-ı Zinnureyn ve Hazret-i Aliyyü' l -Murtazâ'dır.
Bu değerli zâtlara Hulefâ-i Raşidin ve Cihar Yâr-ı Güzin denir. Aşağıda sayılan altı zât ile beraber hepsine Aşere-i Mübeşşere (cennetle müjdelenen on kişi) denilir ki, hep birden cennet ile müjdelenmişler demektir:
Hazret-i Talha, Hazret-i Zübeyr, Hazret-i Abdurrahman bin Avf, Hazret-i Ebü Ubeyde, Hazret-i Sa'd bin Ebi Vakkas, Hazret-i Said ibni Zeyd.
Allah hepsinden razı olsun.
Sayfa 21Kitabı okudu
Dinin ölçüsü nakildir
.
İmâm-ı Azam Ebû Hanife der ki:
"Eğer ben kendi düşünce ve aklıma göre hükmetseydim, idrar üzerine guslü gerekli kılar, meni üzerine de abdesti yeterli görürdüm. Çünkü idrar ittifakla necistir. Fakat meninin necasetinde ihtilaf edilmiştir.
Keza kadın kısmı erkeğe nazaran zaiftir. Mirasta erkeğe kadın hissesinin yarısını verirdim." (Tahtavi)
Hazreti Ömer medine deki “Açlık yılında“ günlerce kendini ihmal ettiğim; açlıktan guruldayan midesine, “Ne kadar ses çıkarsan çıkar, bu Ümmet Doymadan sen de doymayacaksın!“
İletiler
Henüz kayıt yok
Yorumlar ve İncelemeler
