Yuri Karloviç Oleşa (Rusça: Юрий Карлович Олеша/ d. 3 Mart 1899, Yelizavetgrad, Ukrayna, Rus Çarlığı-ö. 10 Mayıs 1960, Moskova, SSCB), Sovyet rejiminin ilk yıllarında eski ve yeni dünya görüşleri arasındaki çatışmayı dile getiren Rus yazar.
Yoksul düşmüş soylu bir ailenin çocuğuydu. Çocukluğu, ailesinin 1902'de taşındığı Odessa'da geçti. Kızıl Ordu'da görev yaptıktan sonra gazeteciliğe başladı. 1920'lerin ilk yıllarında keskin eleştiri yazıları ve mizah şiirleri yazdı. 1924'te çocuklar için yazdığı Tri tolstyaka (1928; Üç Şişman Adam, 1975) adlı masal kitabı ilk yapıtıdır. 1927'de ünlü romanı Zavist (Kıskançlık) yayımlandı. Oleşa bu romanda, üçü Sovyet toplumunun makineleşmiş yapısını onaylayan, öbür üçü toplumun değer yargılarını sorgulayan altı karaktere yer veriyor, topluma uyum gösterenlerin huzurlu ve kendini beğenmiş haliyle topluma karşı çıkanların bir işe yaramayan romantik bireyciliğini karşı karşıya getiriyordu. Şiirsellikten uzak bir sanayi dünyasının gelişinden korkuya kapılarak, 1917 Devrimi'nden önceki yaşlı kuşakla aydınların ve işçilerin oluşturduğu yeni toplumsal sınıf arasındaki çatışmayı irdelediği roman, Sovyet eleştirmenlerince rejim karşıtlarını suçlayıcı niteliği yüzünden övgüyle karşılandı. Ama Oleşa'nın, Sovyet toplumunun kişisel ahlaka ve bireyin kendini ifade etme hakkına yer verip vermediğine ilişkin zekice sorgulamaları, ideolojik açıdan kabul gören bu kitaba ince bir ironi ve belirsizlik kazandırır.
Oleşa'nın sonraki yapıtları arasında, her ikisi de 1929'da yayımlanan "Lyubov" (Aşk) ve "Liompa" ile 1931'de yayımlanan Vişnıyovaya Kostoçka adlı öyküleri ve Zagovar Çuvstıv (1929) ile Spisok blagodeyanie (1931; Kar Listesi) adlı oyunu sayılabilir. Bütün bu yapıtları, Zavist'te işlenen temanın çeşitlemeleri niteliğindedir.
Oleşa, 1930'ların başında Sovyet edebiyatına toplumcu gerçekçilik egemen olunca yazmayı bıraktı ve 1934'teki Sovyet Yazarlar Birliği toplantısında kuşkularını açıkça dile getirdi. Ardından tutuklanarak bir çalışma kampına gönderildiği ileri sürülmüşse de, sonraki yaşamıyla ilgili kesin bilgi yoktur. Ama adı uzun süre Sovyet edebiyatından silinmiştir. Stalin'in ölümünden sonra bir öykü seçkisinin yayımlanması (1956) itibarının iade edildiğini gösterir. Sonraki yıllarda, pek çoğu daha çnce yayımlanmamış bazı yapıtlarını da içeren birkaç kitabı yayımlanmıştır.
"şefkat ve sevginin sadece bizim olduğunu düşündüm, ama işte... yanılmışım. Ve işte yeryüzünün son hayalperesti olarak, çukurun kıyısında, yaralı bir yarasa gibi dolanıyorum..."
Sovyet edebiyatının önemli eserlerinden biri olarak görülen Yuri Oleşa'nın Kıskançlık'ı 1927 yılında " Krasnaya Nov" dergisinde yayımlanır.
Yuri Oleşa, devrim sonrası yaratılmak istenen " yeni insan modelinin" geçmişle olan bağlar koparılmadan hayata geçirilmesi gerektiğini savunur.
Yuri Oleşa; Kıskançlık'ta eski ve yeni düzen çatışmasını merkezine alır.
Nikolay Kavalyerov ve İvan Babiçev; eski düzen temsilcisi, Andrey Babiçev ve Volodya Makarov; yeni düzenin temsilcisi olarak sunulur.
Bu karakterler üzerinden yaratıcı insan ile parazit insan arasındaki karşıtlıklar da işlenir.
Kıskançlık, çok kısa ama okuması zor bir kitap oldu benim için.Olay örgüsünden koptum, zaman zaman.
KıskançlıkYuri Oleşa · Kırmızı Kedi Yayınları · 201581 okunma
Yuri Oleşa 20. yüzyılın en büyük Rus romancılarından biri kabul edilmektedir. Yazdığı dönemin katı sansürcülüğüne rağmen sanatsal değeri zamanının ötesine geçmiş eserler yazdığı söylenmektedir. Hatta 'Kıskançlık' adlı bu romanı Nabokov ve Bulgakov'un yapıtlarıyla karşılaştırılmıştır.
'Kıskançlık' çoğunun anlayamayacağı bir üslupla yazılmış, ancak ustaca bir ironiye sahip, insan psikolojisinin derinlerine inerken toplumsal taşlamaya da yer veren bir eser. Okurken sıkılsam da kısa olduğu için sonuna kadar dayandım. Sonuçta dayatılan sistemlere karşı bir başkaldırı unsuru işlendiği için dikkate değerdi. Zaten yazarımız Oleşa, Stalin tarafından örnek bir Rus yazarı olarak ilan edilmiş olsa da kitap sonraki yıllarda sistem karşıtı damgasını yemiş. Ahh ahh! İnsanlık tam manasıyla 'düşüncelerini ifade özgürlüğü' ne ne zaman sahip olabilecek.
KıskançlıkYuri Oleşa · Kırmızı Kedi Yayınları · 201581 okunma
Yuri Oleşa, "Kıskançlık" romanını 1927 yılında yayınlamış. Önemli bir roman kabul ediliyor. Romanın dili basit, cümleler kısa olsa da farklı bir üslup ile yazılmış ve pek çok yerinde anlama güçlüğü yaşadım. Devrim sonrası Rusya'sında eski ve yeni insan tipi arasındaki ilişkiler ve çatışmalardan bahsedilmiş. Her tür sistemin bir süre sonra dayatmaya dönüşeceği, ironik bir tarzda anlatılmış. Satır aralarında ince ve zekice esprilerin de bulunduğu bir kitaptı.
Kitabın üslubundaki farklılık ve anlaşılmasındaki zorluk nedeniyle okumanızı tavsiye etmiyorum. O dönemde sansür yaygın olarak uygulandığından, dönemin Sovyet düzeni eleştirisini, ancak bu şekilde anlatarak sansürü aşabildi yazar belki de...
KıskançlıkYuri Oleşa · Kırmızı Kedi Yayınları · 201581 okunma