Zeki Velidi Togan (Başkurtça: Әхмәтзәки Вәлиди, bazen Validi; 10 Aralık 1890 – 26 Temmuz 1970), Türk tarihçi, Türkolog, Başkurt devrimi ve bağımsızlık hareketi önderi. Asıl adı Ahmet Zeki'dir. Rusya'da iken Validov soyadını kullanmış, Türkiye'ye geldikten sonra Togan soyadını almıştır. "Togan" sözcüğü "doğan" sözcüğünün Kıpçak Türkçesi alanındaki karşılığı, Başkurt Türkçesindeki şeklidir.
Uzakdoğu'nun eski devirlerinde, orada Türklerin faaliyette bulunduklarını gösteren deliller daha çok ve daha kuvvetlidir. Orada, Kuzey Çin'de bir kısım Türk'ün, Rong ve Tik isimleri altında, daha MÖ 1328'den başlayıp ciddi bir siyasi kuvvet sıfatıyla mevcudiyet gösterdikleri; bu Türklerin aynı Tik ismi altında zikredilen, fakat Türk olmayan kavimleri geri bırakarak bir defa MÖ 588'de, ikinci defa 433'te Kuzeybatı Çin'den Moğolistan'a ve Cungarya taraflarına çekilmiş olduğu, eski Çin kaynaklarından öğrenebildiğimiz olaylardır. Birçok âlimler, Türk ve gayri Türk Di'lere ait malumatı ayırt edemedikleri halde diğerleri "Tik" isminin doğrudan doğruya "Türk" kelimesinin eski bir yazılış şekli olduğunu ileri sürmektedirler.
Klasik müelliflerden Herodotos'un "Yurcae", Plinius Secundus'un ve Pomponius Mela'nın "Turcae" isimleri altında zikrettikleri bir kavmin, MÖ 5. asırda ve daha sonraki çağlarda Edil (Volga) ile Yayık (Ural) nehirleri arasında yaşadığını biliyoruz. Eğer "Tik" ismi hakikaten "Türk" demek ise, milli adımızın Türk kabilelerinden birinin ismi sıfatıyla zikrini, ilk defa ve MÖ 14. asra götürülebilen Çin rivayetlerinde görülen bir isim olarak kabul etmek icap eder.
Türk destanlarında "Tunga Alp Er", İran destanlarında "Afrasyab" adı ile tanınan kahramanı, bu büyük Saka devletinin en şevketli devrini ve sukut çağını yaşatan büyük kahramanı olarak kabul ediyoruz. Bu destanın Türk rivayetlerinde Tunga Alp adı ile, Türk hükümdar sülalelerinin büyük atası, onun akraba ve evladı, onun kültü anlatılmaktadır, İran rivayetlerinde de, Afrasyab'ın, İranlılar ile olan maceraları, İran hükümdarı Keyhusrev (Medya hükümdarı Kiyaksares) tarafından yenildikten sonra onun tarafından Tiyanşan'da Kockarbaşı ve Kimekler ülkesi, yani Altaylara kadar takip edilmesi, nihayet Azerbaycan'da Keyhusrev'in eline geçerek öldürülmesi ve kendisinden sonra oğullarının devri anlatılmaktadır.
Bugün Kore'de, Türk askerleri vasıtasıyla yayılan İslamiyetle, burada küçük bir Müslüman Koreliler kolonisi oluşmuştur. Koreliler Orhun Kitabeleri'nde de zikredilmiştir.
Nasıl ki, Fatih Sultan Mehmet "Biz bu ülkeyi küffarın ciğer kanıyla aldık; bu prensiple yaşayacağız, gevşeklik bizi yok eder" demişti. Halbuki Toğan Temür, orduya aldığı Çinlilerin yükselmesine müsaade etti.
Tarih için kaynak kitap önerileri çok soruluyor. Buradaki yazarların kitaplarına göz atmanızı öneririm. Bu da size son kez yaptığım amme hizmetim olsun zındıklar.
Türk Tarihi=>
Zeki Velidi Togan gibi isimlerin de bulunduğu dönemin en güçlü 36 kalemiyle birlikte yargılanan
Hüseyin Nihal Atsız hapis cezasına çarptırılır. Türlü işkence ve ezalardan sonra çıktığı zaman ise 'dost' sandığı herkesin kendisine sırtını döndüğünü acı bir şekilde tecrübe eder. Memleketin en iyi Arapça ve Farsça bilen, akademik çevirileri, sayısız kitabı olan Atsız, maalesef artık geçimini sağlayamaz bir duruma düşmüş ve kütüphanesindeki kitapları oluk oluk satmaya başlamıştır... İşte o günlerde yaşadığı derin bunalımda bu muhteşem şiiri yazmıştır.
Bu gün yollanıyorken bir gurbete yenidenBelki bir kişi bile gelmeyecektir bize.
Bir kemiğin ardında saatlerce yol giden,
İtler bile gülecek kimsesizliğimize!
Gidiyorum: gönlümde acısı yanıkların...
Ordularla yenilmez bir gayız var kanımda.
Dün benimle birlikte gülen tanıdıklarınYalnız bir hatırası kaldı artık yanımda.
İster düşün... Kendini ister hayale kaptır...
Uzar uzar, çünkü hiç sonu yoktur yolların.
Bakarsın aldanmışsın, gördüğün bir seraptırSevimli bir hayale açılırken kolların.
•
📜:
“Türk tarihi, uydurmalar yoluna girmeye muhtaç değildir. Onu aydınlatmak yoluna girmeye muhtaç değildir. Onu aydınlatmak yolundaki mesai hakiki ilme ne kadar sadık kalırsa, o nispette takdire mazhar olur.”
Ege de öğrencisi olduğumuz Genel Türk Tarihi uzmanı Serkan Acar hocanın üstad olarak kendine kalvuz edindiği değerli Türk Zeki Velidi Togan'ın güzel bir eseri. Eserden ziyade kızı İsembike Togan'ın babasının derslerini not alan öğrencilerine ulaşarak notları toparlayıp derlediği Asya Tarihine dair akademik bir eser. Tarihi hele de akademik tarihe ilginiz yoksa size sıkıcı gelir bunu belirteyim. Akademik anlamda Genel Türk Tarihi alanında çalışma yapan Yüksek Lisans ve Dr öğrencilerine tavsiye ederim. Tamamen bilgi şöleninin yer aldığı eserde Türk tarihine doğru ince detaylı bir yolculuk yapacaksınız. İyi okumalar dilerim.
Asya TarihiZeki Velidi Togan · Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları · 202150 okunma
Zeki Velidi Togan ' ın hayatını ve başından geçen olayları anlattığı kitap. Eğer yazarı her yönüyle merak etmiyorsanız zor okunuyor, benim ilgilendiğim kısım Türkistan'ı içine alan konulardı o yüzden diğer sayfaları pek okumadım. Yaşadığı zamanın şartlarına göre olayları değerlendiren yazar, kendi öznel fikir ve bakış açısını tarihî olaylara yansıtınca 'yanlış tarih' izlenimi bırakıyor. Türkistan' ı konu alan bölümlerde geçen Türkistan'ın son hükümdarı Emir Âlim Han hakkında yanlış bilgiler veriyor ancak zamanın şartları düşünüldüğünde bu durum göz ardı edilebilir.
Emir Âlim Han hakkında güncel bilgilere
Zeki Velidi Togan gibi bir hocanın elinden çıktığı için kısa olsada bilgi dolu bir kitap. Cengiz Han'ı, Moğol Tarihini, Moğolların Türklerle ilişkilerini merak edenler için oldukça faydalı. Tavsiye ederim.