Ermenilerin öldürdüğü 519 bin Müslüman’ı da konuşmamız gerekir. Ancak şurası açıklığa kavuşmalıdır ki, ölen Ermenilerin büyük çoğunluğu hastalıktan ölüyor. Müslümanları öldürenler ise bizzat Ermeni çeteleri. Katledilenler, net rakamlarla elde edebildiğimiz kadarıyla sekiz-on bin civarında. Bunun dışında kalanların hemen hepsi hastalıktan veya açlıktan ölüyor.
Endülüs Emevi Müslümanlarını, onları yok eden İspanyollardan kurtarırken, aynı zamanda Yahudileri de alıp kurtarmıştır. Getirip İstanbul’a, Selânik’e, Edirne’ye yerleştirmiştir. Aynı zihniyet Macaristan’da Avusturya ve Alman İmparatorluğu’nun baskısı altındaki insanları da Osmanlı Devleti’ne kabul etmiştir. Aynı zihniyet İsveç Kralı’nı kabul etmiştir. Polonyalıları kabul etmiştir. Aynı zihniyet Almanya’dan kaçan Yahudileri kabul etmiştir. Nasıl olur da aynı dönemde tutar ve başka ırkı, bin sene barış içinde yaşadığı bir topluluğu yok edebilir? Böyle bir şey asla mümkün olamaz. Ruha baktığınız zaman bunun niçin olamayacağını anlarsanız.
Yine diyerbekir bölgesindeki kafilelerden iki bine yakın Ermeni'nin, çeteler ve eşkıya tarafından Mardin tarafına götürülerek öldürdükleri istihbar olduğu kayıtlarda yer alıyor.
Sayfa 79Kitabı okudu
Bakanlı Hristiyanlara bağımsızlık veren Ayastefanos ve Berlin anlaşmalarına Ermeniler ile ilgili ıslahat maddelerini ilâve ettiler. Bu şekilde hem Ermeniler ile ilgili bir konu ilk defa devletler arası anlaşmalarda yer aldı, hem de Şark meselesi içinde bir Ermeni konusu ortaya konulmuş oldu.
Sayfa 26Kitabı okudu
Osmanlı idaresinde Ermeniler dini vecibelerini tam hürriyet içinde yerine getirirlerken, kendi din adamlarını da yine kendilerinin tayin etmelerine izin verilmiştir. Ayrıca Ermeniler, kendi dillerinde kültürel faaliyetlerini de sürdürmüşlerdir.
Osmanlı Devleti’nin kuruluş yıllarından itibaren tebaasına adalet ve hoşgörü içinde oldukları, genel olarak tarihçilerin hemfikir oldukları bir husustur. Ermenilerin Bursa’nın başkent (1326) olmasından sonra, ayrı bir cemaat şeklinde teşkilatlanmasına izin verilmiştir.