1.Bölüm
AYDIN: Kelime-Kavram-Tip-Fonksiyon
TANZİMAT DEVRİ TÜRK AYDINLARI
Tanzimat aydınlarının çoğunda batı medeniyeti taraftarlı ağır basarken, Cevdet Paşa, Tanzimat devri insanının ikili dünya görüşünün tam bir örneğini verir. Medrese tahsilinin yanı sıra, batı dillerine ve bilimlerine de meyl eder. Diğer Tanzimat aydınları gibi Avrupa'ya hayran ve medeniyetçidir. Fakat inandığı ilerlemenin din ve şeriat dahilinde gerçekleştirilmesine taraftardır.188 Bu münasebetle Ahmet Cevdet Paşa, mensubu olduğu ulema ile Tanzimat'ın batı tipi aydını arasında bir organik
bağ gibidir. Ancak o, batılılaşma adına yapılan yeniliklerden pek memnun
degildir. Bu tür degişiklikleri, bir binanın temeline bakmaksızın tavanını
süslemeye benzetir. Avrupa fenninin ve sanatlarının yayılmasını sağlamak yerine, medeniyet nehrinin getirdiği çamurlara aldanılmaktadır.
Halk da yüksek tabakanın bu gidişinden nefret ederek her türlü yenilikten ürkmekte ve yeni olan her şeyi kötü görmektedir.
Cevdet Tarihi-I, s.67'den naklen, Orhan Türkdoğan, Sosyal Şiddet ve Türkiye
Gerçeği, İstanbul-1996, s.64-65.