Nadas’ı tanımak isteyenlere tavsiye ederim...Peter Nadas ile @neco_z hocam sayesinde tanıştım. İyi ki de tanışmışım, Macar edebiyatının son dönem önemli yazarlarından biri olan ve birçok uluslararası ödülün yanısıra 2003 Franz Kafka Ödülü’nü de kazanan Nadas ile. Hocama teşekkürlerimi sunarım
Zorlu geçen çocukluğundan beslenmiş yazarlardan biri Nadas. Anne ve baba tarafından Macar Yahudisi olan 1942 doğumlu yazar henüz 2 yaşındayken annesi ile birlikte Nazi istilasından kaçarlar. İstilanın sona ermesi ile, “Macar Kurtuluşu”ndan hemen önce Budapeşte’ye geri dönerler; anne ve babası komünist yönetimde görevler üstlenir. Ancak annesi, Nadas henüz 13 yaşındayken, yakalandığı hastalık sonucu hayatını kaybeder. Komünist Parti’nin üst düzey görevlilerinden olan babası ise bundan 3 yıl sonra uydurma bir rüşvet skandalı ile suçlanır, mahkemede aklanır, ancak olanları kendine yetiremediği için intihar eder. Nadas ve kardeşi, annelerinin amcası tarafından büyütülür.
Nadas aslında bir fotoğrafçı, nitekim bu nedenle olsa gerek hikayelerini anlatışındaki özgün tarzını ve detaylı betimlemelerini beğendim. Bu kitap birbirinden bağımsız 4 hikaye içeriyor; ilk 3 hikaye, “Kutsal Kitap”, “Bahçıvan” ve “Kuzu” bir çocuğun gözünden ve çocuğun dili ile anlatıldığından oldukça ilgi çekici.
“Kutsal Kitap” ve “Bahçıvan” çarpıcı bir hırs, iktidar savaşı, iki yüzlülük ve anti-semitizm eleştirisi içeriyor. Çarpıcı; zira bu hikayelerde yıkıcılık, alıştığımızın aksine iktidar sahiplerinden değil, sıradan insanlardan geliyor. Birinde hizmetçiye iftira atan büyükanne, diğerinde komşularını kıskanan gecekondu sakinleri arkada kalan mutsuzluk ve enkazın sebebi.”Garibanın garibana zulmü” her iki hikayede de başarılı anlatılmış bana göre.
"Sınıflaşma, insanın bir özelliğine, hiyerarşide kendisinin altında başkalarının olduğunu bilmek istemesine dayanır. En altta olanlar, intikam duyguları içinde, bu düşünsel ve maddesel sınıflandırmaya karşı baş kaldırma fırsatı kollar.” der Nadas. Ama bize gösterir ki, en alttakilerin başkaldırısı öyle hayal ettiğimiz gibi durumlarından sorumlu olanlara değil kendi gibilere yönelir çoğunlukla…
3. Hikaye “Kuzu” insanın içinde derin sızı bırakan bir yetim kalma hikayesi. Nadas’ın acısı ile paralellik gösteriyor; hüzünle sorgulatıyor bize Nadas; “Yas nasıl tutulur? Hele hele annenin yası nasıl tutulur”
Son hikaye olan “Ölümle Baş Başa” yurtdışında tek bir kitap olarak ayrı yayınlanmış; bence çok da iyi olmuş. Zira ilk 3 hikaye ile ortak hiçbir yanı yok bu hikayenin. “Ölümle Baş Başa” Nadas'ın geçirdiği kalp krizi, kalbinin durması ve yeniden canlandırılmasının kesin bir dille, kahramanın dilinden, çarpıcı ve etkileyici bir anlatımı. Yazar bu hikayesinde fotoğrafçılığının avantajını da kullanarak kalp krizi geçirirken yaşananların, bedenin ölümünün ve geri dönüşün resmini çekmiş bize. Kendi ölümünün biçimi, yapısı ve içeriğini; beden ve ruh, yaşam ve ölüm, varlık ve yokluk karşıtlıkları üzerinden yansıtmış. Alışageldiğimiz o “uzakta bir ışık gördüm, ona gidiyordum.” söylemini derinleştirerek resmetmiş Nadas; eşzamanlı olarak hissedildiğini iddia ettiği zevk ve acı, neşe ve dehşet, yücelme ve bunalım duygularını güzel aktarmış. Hayatla ilgili sorgulamalarını yaparken ölümden korkmadığını, hatta onu çağıran bu cezbedici belirsizliği sevdiğini söylemiş. Yakın zamanda çok sevdiğim bir yakınımı kalp krizinden kaybettim, Nadas’ın bu hikayesi ona rağmen rahatsız etmedi beni; hatta o belirsizliğin verdiği umudu ben de sevdim.
Nadas’ı tanımak isteyenlere tavsiye ederim.
