Elf leyle ve leyle... Bu kült eserin tarihine, içeriğine ve çevirilerine dair rehber arayanlara: youtu.be/-lILi0gM1lg İnsanlık tarihinin en meşhur edebî ürünlerinden biri... 72 milletin bildiği, bilmese dahi duyduğu, duyduğundan haberdar olmasa dahi bir yerlerde izlediği, izlediğini bilmese dahi ezgilerini dinlediği, dinlediğini unutmuş olsa dahi başka bir kitapta adına rast geldiği o ünlü kitap: Binbir Gece Masalları Borges onun için, “Önce Hindistan’da sonra İran’da, sonra da Anadolu’da anlatıldı; son olarak Arapça kaydedilip Kâhire’de derlendi. Ve bu birleşimden Binbir Gece Masalları doğdu.” diyor. Bir toplum geçmişinden kaçamaz ve o geçmiş en şeffaf hâliyle masallarda gün yüzüne çıkar. Satır aralarında yatan toplumsal hafıza çağları aşan anlatılarla kuşaktan kuşağa aktarılır. Çin topraklarından Kuzey Afrika semalarına uzanan geniş bir coğrafyanın hafızası olan bu masallar okuru şaşkına çevirir ve okura hiç beklemediği enterasan olay örgüleri ile örneği olmayan bir deneyim yaşatır. Birçok elyazması bulunan bu masallar özellikle Fransızca’ya yapılan ilk çevirisi sayesinde dünya çapında tanınan bir eser haline gelmiştir. Opera, bale, film, roman, resim gibi birçok sanat eserinde bu masalların izini sürmek mümkün. Çoğu usta yazarın hayal ettiği “zirve üslup” özelliklerine sahip olan Binbir Gece Masalları özellikle postmodern edebiyat için de dipsiz bir kuyu gibidir. Homeros’un destanları Batı edebiyatının kaçınılmaz şekilde sığındığı bir çınar gölgesidir. Aynı şekilde bu masallar da hem Doğu hem de Batı edebiyatı için kadim bir çınar vazifesi görür. Onun gölgesi bir şekilde her dönem kendini hissettirir. Ünlü yazar Stendhal “Her yıl unutmak ve aynı keyifle yeniden okumak istediğim iki kitaptan biri...” diyor bu masallar için ve karşısına Don Kişot’u yerleştiriyor. Ne muazzam bir ikili. Kaynağı İran masal derlemesi olan “Hezâr Efsane” eserine dayanan Binbir Gece Masalları, aynı zamanda Hint masal geleneğinden de beslenir. Özellikle “Pançatantra” eserinden üslup olarak çerçeve anlatı geleneğini alan bu masallar Arap sosuna bandırılmış şekliyle son hâlini alır. Şah Şehriyar tarafından öldürülmemek için 1001 gece boyunca 264 masal anlatan Şehrazad’ın bu eşsiz masalları her kitap kurdu için doyumsuz bir okuma zevkinin kapısını aralayacaktır. 18+ özellikleri olan bu dünyadan her okur aynı keyfi almayacaktır belki de ama okumayan her okur aynı kuşkuyu ve pişmanlığı mutlaka yaşayacaktır. Orhan Pamuk bu masallar için “tamamını kimsenin okuyamadığı ancak okuyanların da öldüğü” söylentisini dile getirerek masallara ayrı bir gerilim dozu katmıştır. Hadi bakalım el mi yaman bey mi yaman!