Kıyafetler gibi ruhlar da değişir!
“Ne yaşayışın, ne düşünüşün, ne giyinişin üslubu kaldı; her şey gelenek dışına çıktı…” (s.11).
Osmanlı Devleti’nin son yılları ekonomik, sosyal, siyasi ve kültürel olarak çok büyük sıkıntılar, buhranlar, değişim ve dönüşümlerle geçiyor. Tanzimat’la başlayıp, Meşrutiyet’le devam eden ve Cumhuriyet’le noktalanan süreçte toplumdan bireye, bireyden topluma bu değişim ve dönüşümün etkileri çok derinden hissediliyor. Özellikle batıdan esen modernleşme rüzgârları tüm kuşakları çok derinden sarsıyor. Esen bu sert rüzgârlar, kimi kuşaklar için sonbaharda dökülen yapraklara, kimi kuşaklar için kışın bora ve tipisine, kimi kuşaklar için de baharın insana tatlı bir sersemlik ve uyku veren havasına dönüşüyor.
• • •
Yakup Kadri Karaosmanoğlu, bu değişim ve dönüşüm süreçlerinde yaşananları “
Kiralık Konak”ta üç kuşak üzerinden anlatıyor bizlere. Tanzimat neslini Naim Efendi, Meşrutiyet neslini Servet Bey, Cumhuriyet’e geçiş neslini Seniha ve şair Hakkı Celil’in temsil ettiği romanda geleneği, kültürel aşınmayı, yozlaşmayı, taklitçiliği, sevgiyi, aşkı, ideali, umudu, umutsuzluğu, doğu batı değerlerini bu kuşakların hikâyesi üzerinden bir bir ortaya koyuyor. Adeta iç dinamiklerle çözülen, dış dinamiklerle de savrulan bir toplumun resmini çekerek bir döneme ışık tutuyor.
• • •
Yakup Kadri’nin, tüm bunları anlatırken Naim Efendi’nin konağını bir metafor olarak kullandığını düşünüyorum. Bu itibarla, üç kuşağın bir araya geldiği bu konağın, bir sembol olarak Osmanlı Devleti’nin son dönemini; konağın mimarisi, bakımsızlığı, yıkılmaya yüz tutuşu ve içinde barındırdığı kuşakların yaşadıkları ise Osmanlı toplumunu temsil ettiği söylenebilir. Doğrusu Yakup Kadri, konak ve konakta yaşananları öyle güzel anlatıyor ki okuru bu yapının odaları, koridorları ve katlarında dolaştırıyor. Yapının odaları, koridorları ve katlarında yapılan konuşmaları ve fısıltıları; yaşanan heyecanları, hayal kırıklıklarını, umutları/umutsuzlukları ve yaşanan kuşaklararası çatışmaları okurun gözleri önüne seriyor.
• • •
Tüm bunlarla birlikte Yakup Kadri, bir konağın içerisinden açtığı pencereyle okuru, o dönemdeki İstanbul’un sokakları, caddeleri, mahalleleri ve semtlerinde adım adım gezdiriyor. Konakta yaşananlar üzerinden koskoca bir Osmanlı toplumunun savrulması, çözülmesi ve yıkılmasının altında yatan ekonomik, sosyal, siyasi ve kültürel nedenleri bütün ayrıntılarıyla ortaya koyuyor. Bir çocuk dünyaya getirip yetiştirmenin yalnızca onun maddi ihtiyaçlarını karşılamaktan ibaret olmadığını ve bir ailede yaşanan çürümenin tüm toplumu nasıl etkileyebileceğini üç kuşağın yaşamları üzerinden eşsiz bir şekilde anlatıyor.
• • •
Elbette kitabın bu olumlu özelikleri yanında, Seniha’nın şahsında kadınları merkeze alan “hırslı, hiçbir şeyden hoşnut olmayan, fettan, baştan çıkaran” kadın imgesinin kitabı okurken beni rahatsız ettiğini belirtmek istiyorum. Yaşanan olumsuzluklardan yalnızca kadınları sorumlu tutan bu cinsiyetçi yaklaşım, bir dönemin zihniyetini anlatmak için kısmen de olsa dile getirilebilir. Ancak bu düşünce yapısının nesilden nesile yeniden ve yeniden üretilerek aktarılmasını doğru bulmadığımı ifade etmeliyim.
• • •
Özcesi “Kiralık Konak”, etkileyici olay örgüsü ve kurgusuyla, akıcı dili, seçilen karakterleri, tasvirleri, mekânları, sosyolojik ve psikolojik analizleriyle bugüne kadar okuduğum en anlamlı ve farklı eserlerden biri oldu benim için. O nedenle, üç kuşağın yaşadıkları üzerinden bir döneme ışık tutan bu dram dolu eseri, eleştirilerimi de dikkate alarak ilgi duyan tüm okurlara tavsiye ederim.
“Kıyafetler gibi ruhlar da değişti. Büyüklere eski itaat, eski hürmet nerede, kimde var?” (s.36) sözünü merak eden okurlara…
Keyifli okumalar dilerim.
·
6,8bin görüntüleme
Öncelikle inceleme için teşekkür ve tebrik ederim. Gözlem gücü,karakter analizi,dönemsel kıyaslamalar ayrı bir keyifli ve isabetli olmuş. İnsanı kitaptan soğutmayan,övgü ve yergiyi hakkıyla pay eden,emek kokan bir inceleme. İyi ki okuyan,okuduğunu paylaşan insanlar var. Martin EDEN’in ifadesiyle”Hayat kitap okuyan insanlarla tanışınca güzel”
Ben de yorumunuz için çok teşekkür ederim.🙏Keyifli okumalar dilerim.📚🦋🎈
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.