Türk göğü, Türk yer sopu, bunlar birer Tanrıdır.
Tanrı: Sema, ilahi sema
Umay: Çocukların koruyucusu Tanrı'dır.
Tukyu Türkleri Şamani idiler. Şaman kelimesine karşılık "Kam" da kullanılır.
Yenisey yazılarında Tengri kelimesiyle beraber "Bel" de vardır. Bu da Yer Tanrısı'dır.
A- Doğu Türkistan'da, Hint yazısıyla yazılmış Türkçe Budist yazılarına rastlanılmıştır. Daha sonra Budistler, Soğd alfabesini kabul ettiler.
B- Orta Asya'da yaklaşık M. S. III. asırda Maniheistlik ve Hristiyanlık da kendi alfabelerini getirdiler.
Maniheizm; Zerdüşt dini, Hristiyanlık ve Budistlikle karışmasından meydana gelmiştir.
Maniheistler, kendi alfabelerini, Hristiyanlar Süryani alfabesini kabul etmişti. Oğuz Türk Devleti'nin yıkılmasından sonra Maniheizm dini Türkler arasında yayılmıştır.
Şaman abideleri: Askerlerin mezarları üstüne öldürdükleri düşmanların heykeli konur. Bu haber Çin kaynaklarıyla ve Orhun Kitabeleri'yle doğrulanmaktadır. Bunlara "Balbal" denir. Bu âdetin esası öldürülmüş adamın kıyamet gününde kendisini öldüren kimseye hizmet edeceği hakkındaki inançtan kaynaklanmaktadır.
Sayfa 14 - Genelkurmay Basımevi 9. CİLT, 2008, Ankara - PDF