Propaganda isimli kitap ile Edward Bernays, kitleleri yönlendirmenin ardındaki düşünceyi irdeliyor. Bunu da irdelerken kitle psikolojisi ve bilinçaltı önemli yer tutuyor. Kitap, Mark Crispin Miller'in giriş yazısıyla başlıyor. Miller burada hem propaganda kelimesinin tarihi yolculuğu hakkında hem de Bernays'ın propaganda ve halkla ilişkilerle ilgili düşünceleri hakkında bilgi veriyor. Ayrıca yine bu düşünce ve buna karşı gelen eleştirilere de yer vererek ön bilgilendirme sağlıyor. Görünmez elin ya da yapıların propagandanın arka planında yer alan ana unsur olduğunu ifade ediyor. Peki, neye ve kime göre satın alıyoruz? Eğer bir takım elbiseyi ya da günümüzden bir örnek vermek gerekirse telefon, spor ayakkabısını kişi kendi zevkine ya da ihtiyacına uygun olduğu için mi alıyor yoksa görünen ya da görünmeyen elin çeşitli unsurları devreye alarak bunun ihtiyaç olduğunu beyne zerk etmesiyle mi satın alma gerçekleşiyor? Kıyafet, ayakkabı, elektronik araçları biz mi alıyoruz yoksa birileri mi bizlere aldırıyor? Peki bu tercihler bizim mi yoksa beynin buna inandırılması neticesinde farkına varmadan birilerinin zevkleri, tercihleri bizim de sevdiğimiz şeye mi dönüşüyor? Bu durum siyaset sahnesinde de aynı şekilde gerçekleşmiyor mu? Seçim zamanı siyasi partiler, kendi seçtikleri adayları vatandaşın önüne çıkartıp bunları oylamamızı istemiyor mu? Seçmen de kendi adayı/adayları sandığı bu kişilere gidip oy vermiyorlar mı? Bu durumda herhangi bir kıyafetten ne farkı oluyor? Lakin bunlar öyle güzel yapılıyor ki ( -ki propaganda ve halkla ilişkiler) vatandaş ya da seçmen bunları kendi aldığına ya da seçtiğine kendini inandırıyor. Bir anda benim seçtiğim ya da aldığım oluyor; bu durumda benim beğendiğim ya da benim adayım oluyor? Bernays burada kitle psikolojisi ve bunun yansımaları üzerinden bir çalışma yapıyor. Örneğin bir kişi nasıl ve neye göre araba satın alıyor? Ya da kendisinin oy verdiği siyasi parti, kendisini temsil ettiğini nasıl sanıyor? Bernays, hem Gustave Le Bon'ın kitle psikolojisi hem de S. Freud'un bilinçaltı kavramlarına atıfta da bulunuyor. Görünmeyen elin istek ve arzuları nasıl kamçılayıp beyni ele geçirdiğini ve bu kitlelerin bu durumdan nasıl etkilendiğini/etkileneceğini göstermeye çalışıyor. Anlatmaya çalıştığı ya da benzer örnekleri günümüz de içlerini nasıl doldurabiliriz. Bunu da günümüz halkla ilişkiler çalışanları ayrıntılayabilir. Halkla ilişkilerin kurumların geleceği için söylentilere karşı bir güven inşa edecek şekilde konumlandırılması gerektiğini ifade ediyor. Halkla ilişkiler uzmanı ne yapmalı ya da yapmamalı üzerine de fikirlerini ifade ediyor. Bernays, propagandayı ama özel de halkla ilişkiler konusunu örneklerle işliyor. Bernays, küçük ama etkili bu kitapçıkta, "bizler yönetiliyoruz" diyerek zihinlerimizin, zevklerimizin, fikirlerimizin adını hiç duymadığımız ve hatta görmediğimiz kişiler tarafından şekillendirildiğini ifade ederek propaganda ve halkla ilişkiler konusuna eğiliyor. Peki kitabın en başında, ortasında, sonunda görünmez el kavramı üzerine neden çok duruyor? Bernays "görünmeyen el" diyerek neyi anlatmaya çalışıyor ya da neden böyle şey yazma gereği hissetmiş? Bu cümle düz bir şekilde okunduğunda üzerinde durulmayabilir. Lakin cümle yapısı içinde dolaylı, örtük ve farklı anlamlar da çağrıştırabilecek bir şey de olabilir? Ya da Bernays, komplo teorilerine bu şekilde açık kapı mı bırakıyor? Kimsenin görmediği ama hissedilen, yaşananların arkasında olduğu iddia ettiği bu görünmez el nasıl anlaşılabilir? Reklam, halkla ilişkiler alanında okuyan ya da çalışanların - zaten bildiği- bu kitap, Türkçe haliyle okuru bekliyor. İçinde dünden bugüne yeni açılımlar ya da düşündürmeyi sağlayan yeni kapılar ile zamana meydan okuyor. Notlar: ** Bernays'ın Propaganda adlı kitabı ilk kez 1928 yılında basıldıktan 95 yıl sonra Türkçe tercümesiyle okurla buluştu. Uzun yıllardır istenen, aranan ama maalesef çevirisi olmadığı için istifade edilemeyen bu kitap Pegasus yayınları tarafından Nisan 2023'de yayımlanır ve Sevinç Seyla Tezcan tarafından da Türkçeleştirilmiştir. Bu kitabı yayımladıkları için yayınevine ve çevirmene de teşekkür ederim. ** Edward Bernays kimdir ve çalışmaları üzerine İngilizce çok sayıda kitap, makale ve film mevcuttur. Türkçede az da olsa etkili yayınlar da var. Bernays hakkında ayrıntılı bilgiye internetten erişilebilir. ** Kitabın kapağı da oldukça güzel (özgün baskıdan uyarlama). ** Öyle zor ve çetrefilli bir anlatım yok. O yüzden rahat bir şekilde anlaşılabilir ve ayrıca verilen örneklerle düşünce egzersizi de yapılabilir. Bu kitabın 1928 yılında yayımlandığı da unutulmasın. Ezcümle: Bu kitabı 29 Nisan - 1 Mayıs 2023 tarihleri arasında okudum. Bu yazı ise 2 Mayıs 2023'de 1000Kitap sitesine eklendi. Tavsiye ediyorum.

PropagandaEdward Bernays · Pegasus Yayınları · 202371 okunma

··

344 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

S. Ali