Manfred Wagner yeni Mozart kitabına" "Mozart'ın yaşamı hakkında çok az bilgimiz var. 2006 Mozart yılının bu konuda çok şey değiştireceğinden kuşkuluyum" diye başlıyor. Bu yüz- den bu çalışmanın ağırlık noktası biyografi değil, Mozart'ın dine yaklaşımı, din ve masonluk, Mozart ve yaşadığı dönemin top- lumu, Avrupa ve Aydınlanma gibi birçok önemli sorun, sorular ve tek tek bakış açıları yer alıyor. Yazar tarafından operalar, in- san olarak Mozart perspektifiyle yorumlanıyor ve şu tezde yoğunlaşıyor: "Mozart için opera Aydınlanma demektir". Mozart Aydınlanma dendiğinde bir cennet düşünmedi; tersine somut sorunları çözülebilir olarak gördü ve buna bağlı soruları he- defe yönelik ve yansıtılabilir olarak değerlendirdi. Mozart'in bilgisi dahilindeki Aydınlanma'dan kastedilen, II: Joseph'in Ay- dınlanma pratiğidir. Habsburg Hanedanlığı'nda reforma çağ- nyi felsefe değil, yeniliklere yol açan pratik Aydınlanma yapar. IL Joseph'in reform çalışması devletin ve toplumun hemen he- men bütün alanlarını kapsıyordu. Gerçi Aydınlanmacı des- potizmin politik sistem olarak yerini sağlamlaştırıyordu ama en azından sistemde kısmi değişimleri hedefliyordu. Ancak onun liberal, cumhuriyetçi ya da demokratik bir programdan yana olup olmadığı çok kuşku götürür. Bu