Michel Foucault
Foucault'un "Kelimeler ve Şeyler" kitabında, tarihsel dönemlerin epistemelerle karakterize edildiği vurgulanmaktadır. Epistemeler, hakikat ve söylem hakkında düşünme yolları olarak tanımlanır ve hangi fikirlerin kavramsallaştırılabileceğini ve kabul edilebileceğini belirler. Foucault, kitabında "Klasik Çağ" ve "Modernite" arasında entelektüel paradigma kaymalarının olduğunu da ifade eder.
Foucault, dil, canlı organizmalar ve para gibi farklı konuları analiz ederek, bu dönemler arasındaki değişimleri açıklamaktadır. Dil ile ilgili olarak, genel gramerden dilbilime geçişin yaşandığını ifade eder. Bu geçişle birlikte dilin yapısı ve kullanımıyla ilgili yeni bir anlayış ortaya çıkmıştır. Canlı organizmalarla ilgili olarak, doğa tarihinden biyolojiye geçişin gerçekleştiğini belirtir. Bu dönemde, canlıların doğası ve işleyişi hakkında yeni bilgiler edinilmiş ve biyoloji bilimi gelişmiştir. Para ile ilgili olarak ise, zenginlik biliminden ekonomiye geçişin yaşandığını ifade eder. Bu geçişle birlikte para ve ekonomi kavramlarıyla ilgili yeni bir anlayış ortaya çıkmıştır.
Foucault Kitabında, Rönesans döneminin epistemesini benzerlik ve benzerlikle karakterize etmektedir. Rönesans döneminde, benzerlik kavramı önem kazanmış ve benzerlikler arasındaki ilişkiler üzerine düşünülmüştür. Klasik dönemin epistemesini ise temsil, sıralama, kimlik, farklılık, kategorizasyon ve taksonomi gibi kavramlarla karakterize etmektedir. Bu dönemde, nesnelerin temsili ve sınıflandırılması önem kazanmıştır. Modern çağın epistemesi ise kitabın ana konusunu oluşturmaktadır.
Klasik dönem epistemesinde, Foucault "insan" kavramının henüz tam olarak tanımlanmadığını ifade eder. İnsan, ayrı bir epistemolojik farkındalığa sahip değildir ve düşünce süreçlerinde insanın rolü genellikle atlanır. Klasik düşünce ve önceki düşüncelerde, akıl ve beden, insan ve onun evrendeki yeri, bilginin sınırları ve özgürlüğü gibi konular ele alınabilir, ancak insanın kendisi düşünülmez. Bu değişim ancak Kant'ın "Saf Aklın Eleştirisi"nde gerçekleşir. Foucault'ya göre, "pozitiflik ile sonluluk" arasındaki bağlantı, ampirik ile aşkın olanın kopyalanması, "cogito'nun düşünülmeyene sürekli referansı", "geri çekilme ve kökenin geri dönüşü" gibi kavramlar, insanın varoluş tarzını belirlemektedir. Artık yansıtma, felsefi olarak bilginin temsilin değil, insanın varoluş tarzının analizi üzerine kurulmaya çalışılmaktadır.
Foucault'un "Kelimeler ve Şeyler" kitabı, epistemelerin ve düşünme yollarının tarihsel dönemlerle nasıl ilişkilendirildiğini ve nasıl değiştiğini anlamamıza yardımcı olmaktadır. Kitap, dil, canlı organizmalar ve para gibi farklı konuları analiz ederek, bu dönemler arasındaki değişimleri açıklamaktadır. Ayrıca, klasik dönem epistemesi ile modern çağın epistemesi arasındaki farkları vurgulamakta ve insanın varoluş tarzının nasıl değiştiğini belirtmektedir. Foucault'un bu çalışması, insan bilimlerinin arkeolojisi üzerine önemli bir katkıdır ve düşünme yollarının tarihsel ve toplumsal bağlamını anlamak isteyen herkesin okuması gereken bir eserdir.
