Ahmet Cevizci
Aydınlanma, genel olarak insanların akıl ve bilimin rehberliğinde kendi düşüncelerini özgürce ifade etme ve sorgulama süreci olarak tanımlanır. Ancak Aydınlanma'nın doğası hakkında farklı görüşler bulunmaktadır. Kimi insanlar Aydınlanmayı bir ideoloji olarak görürken, kimileri bir süreç veya düşünsel-pratik süreçler bütünü olarak değerlendirir. Aydınlanma'nın yaşanan bir deneyim mi, yoksa bir entelektüel projeler listesi olarak mı yorumlanması gerektiği de tartışmalı bir konudur.
Aydınlanmayı modernitenin altyapısını meydana getiren bir fikirler öbeği olarak görmek mümkündür. Modernlik, Aydınlanma düşüncelerinin kaynağıdır ve Aydınlanma, modernliğin oluşumunda etkili olmuştur. Aydınlanma dönemi boyunca ortaya çıkan problemler, tartışmalar ve fikirler, modern düşüncenin temelini oluşturmuştur. Ancak Aydınlanma'yı sadece modernliğin kaynağı olarak okumak da yetersiz olabilir. Zira Aydınlanma, Fransız Devrimi'yle başlayan totaliter hareketlerin altyapısını da oluşturmuştur. Aydınlanma düşünceleri, bazı toplumlarda totaliter rejimlerin gelişmesine ve kötüye kullanılmasına yol açmıştır. Bu nedenle Aydınlanma'yı sadece modernliğin kaynağı olarak değil, aynı zamanda totaliter hareketlerin altyapısı olarak da okumak gerekmektedir.
Aydınlanma'nın değerlendirilmesi konusunda da farklı görüşler bulunmaktadır. Bazıları Aydınlanma'yı olumlu bir biçimde değerlendirirken, bazıları ise olumsuz bir tarzda ve kötü bir efsane veya musibetler kaynağı olarak değerlendirmektedir. Aydınlanma'nın olumlu bir şekilde değerlendirilmesi, insanların özgürce düşünebilme, sorgulayabilme ve bilimsel yöntemlerle gerçeği arayabilme yetilerini geliştirmelerine katkı sağladığını savunur. Ancak Aydınlanma'nın olumsuz bir şekilde değerlendirilmesi, Aydınlanma düşüncelerinin bazı toplumlarda dogmatik bir şekilde benimsenmesi ve insanların özgürlüklerinin kısıtlanması sonucunu doğurmuştur. Bu nedenle Aydınlanma'nın hem olumlu hem de olumsuz yönleri göz önünde bulundurularak değerlendirilmesi önemlidir.
Aydınlanma Felsefesi, on sekizinci yüzyılda ortaya çıkan büyük filozofların varlık, bilgi, bilim, din, etik ve politik teori gibi konuları ele alarak Aydınlanma'yı inceler. Hume, Kant, Montesquieu, Voltaire, Condorcet, Rousseau, Shaftesbury, D'Alembert gibi filozoflar, Aydınlanma düşüncelerini objektif bir şekilde değerlendirmeye çalışır. Bu filozoflar, Aydınlanma'nın temel fikirlerini analiz ederken, eleştiriye tabi tutarlar ve Aydınlanma'nın doğası hakkında derinlemesine düşünürler. Aydınlanma Felsefesi, Aydınlanma düşüncelerinin özünü ve etkilerini anlamak için önemli bir kaynaktır.
Sonuç olarak Aydınlanma, insanların akıl ve bilimin rehberliğinde düşüncelerini özgürce ifade etme ve sorgulama sürecidir. Aydınlanma'nın doğası, bir ideoloji, süreç, düşünsel-pratik süreçler bütünü veya bir entelektüel projeler listesi olarak yorumlanabilir. Aydınlanma, modernitenin altyapısını meydana getiren bir fikirler öbeği olarak görülebileceği gibi, totaliter hareketlerin altyapısı olarak da okunabilir. Aydınlanma'nın değerlendirilmesi ise olumlu veya olumsuz bir şekilde yapılabilir. Kitap, Aydınlanma Felsefesi, Aydınlanma düşüncelerini derinlemesine inceleyerek objektif bir bakış sunar.
