Edebiyatla yakından ilgili değilseniz Şemsettin Sami ismini duymamış olabilirsiniz. Ancak Ali Sami Yen ismine hepimiz aşinayız. İşte Şemsettin Sami Galatasaray’ın kurucusu Ali Sami Yen’in babasıdır. Tanzimat döneminin önemli bir edebiyatçılarından olan Şemsettin Sami’nin edebiyatımıza en büyük katkısı daha önce edebiyatımızda görülmeyen ‘roman’ türüyle alakalı ilk eser veren kişi olmasıdır. Romanın ismi ‘Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat’tır. ‘Talat ile Firnat’ın aşk hikayesi’ anlamına gelir. Osmanlı’nın geriye gidişini önlemek için yenilikler yapmanın yeterli olmadığını halkın eğitilmesi gerektiğine de inanan Tanzimat edebiyatçıları halka ulaşabilmek için edebiyatı araç olarak kullanmışlardır. Bunun da en iyi yollarından biri romanlardır. Çünkü romanlar sayesinde halk yeni dünyalardan haberdar olur ve yazar vermek istediği bilgileri roman sayesinde halka rahatça ulaştırabilir. Şemsettin Sami de bu romanında hep arka planda duran kadınların da yaşamın içine karışması gerektiği fikrini işliyor. Peki kadın ne yapmalı? Her şeyden önce sevmeli ve mutlu bir evlilik yapmalı. Ancak o zaman yetiştireceği yeni nesilleri Aydın, hoşgörülü ve bilgili yeriştirebilir. Tüm Tanzimat edebiyatçıları bu fikre sahiptir ki o yüzden görücü usulü evliliğin eleştirildiği birçok eser yazmışlardır. Şemsettin Sami de Fitnat’ı aşk ile tanıştırmak ister. Ancak önünde büyük bir toplumsal yargı vardır: Fitnat ile Talat’ı nasıl tanıştıracaktır? Çünkü Fitnat üvey babası tarafından büyütülmüş ve dışarı çıkmasına dahi izin verilmez. Zaten o zamanki toplumda bir erkek ile kadının birbirini görmesi mümkün değildir. Şemsettin Sami’nin kafası çalışmaya başlar ve çözüm bulur. Talat tütün almak için dükkana giderken dükkanın üstündeki pencerenin perdesi az ışık almak için kenarından kıvrılır ve Fitnat belli belirsiz görülür. Şemsettin Sami amacına ulaşmıştır. Talat ve Fitnat bu kısa anda aşık oluverirler. Şimdi daha büyük sorun vardır. Talat ve Fitnat nasıl bir araya gelecektir? Şemsettin Sami yine ilginç bir çözüm bulur. Fitnat’a dikiş nakış hocasının gittiğini öğrenir ve kadın kılığına girerek onda Fitnat’ın evine gitmeye başlar. Bu da büyük bir toplumsal yargıya terstir. Bir Müslüman kadın eve nasıl erkek alır baskısıyla Şemsettin Sami kadınların Talat’ın erkek olduğunu anlamalarını engeller. Onu gerçekten kadın zannederler. Burada kadın kıyafetlerine bir eleştiri de vardır aslında. Neyse üvey baba Fitnat’ı zengin Ali Bey ile evlendirmek ister. Talat artık kimliğini açık edip Fitnat’a kendini gösterir. Fitnat da onu sevmektedir. Üvey baba amacına ulaşır ve Ali Bey ile Fitnat evlenirler. Fitnat dayanamaz intihar eder. Ve Şemsettin Sami vurucu bir son hazırlamıştır. Boynundaki nüshaya bakan Ali Bey Fitnat’ın öz kızı olduğunu öğrenir. Ali Bey delirir ve ölür, Talat da aşk acısıyla ölür. Görücü usülü evliliği eleştirmek ve seven insanların birbirleriyle evlenmelerini isteyen bir anlayışa sahip Şemsettin Sami’nin özellikle Talat ile Fitnat’ı aşık ederken düştüğü durumlar trajikomiktir. Toplumsal baskıdan çekindiği için olmaz şeylere bel bağlamıştır. Bu sadece onun yaşadığı bir sorun değildir aslında. Vatan Şairi Namık Kemal de Vatan yahut Silistre tiyatrosunda İslam Bey ile Zekiye’yi İslam Bey’in Silistre’yi savunmak için ayrılacağı sırada sevdiğine veda etmesi sahnesini mecburen Zekiye’nin balkonunda gerçekleşmesini sağlamak zorunda kalır. Bu bile ‘Müslüman bir kadının balkonda yabancı bir erkekle nasıl görüşür’ eleştirilerine engel olamaz. Sanat yol gösterme amacı taşımaz. Ama sanat yol gösterir. Siz toplum olarak size yol gösterecek sanatçıları düşünce hapishanesine tıkarsanız size gösterecekleri yol ihtiyaç duyduğunuzda hiçbir işe yaramaz. Nereden mi biliyorum? Osmanlı’yı ayağa kaldırmaya çalışan devlet adamları da sanatçılar da başarılı olamadı da oradan biliyorum! Ama sanatçılar yeni devletin temelini atmışlardı. Temel de bir binanın en önemli bölümü değil midir, siz görmeseniz de?

Taaşşuk-ı Talat ve FitnatŞemseddin Sami · Araf Yayınları · 201728,7bin okunma

·

43 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Mustafa Kandemir