Okuduğum üçüncü Peyami Safa eseri... Her seferinde biraz daha yakından tanıyorum Safa'yı... Ve özellikle 2000 sonrası sayıları çoğalan pek çok yerli yazarın neden Peyami Safa'yı kendilerine kıble edindiklerini daha net anlıyorum. Demek istediğimi şöyle açayım; son dönemde pek çok yerli romanda olay bütünlüğünden ve kurgudan çok karakter tahlilleri ön planda. Bu durum dışarıdan bakıldığında bir öykünme gibi gözükse de bana göre tamamen bir kaçış noktası... Ve bunun, Peyami Safa'nın üslubu ile hiç alakası olmadığını düşünüyorum. Onu kendi döneminde değerlendirmek ve o dönem içerisinde Peyami Safa üslubunu analiz etmek gerekir.
O yıllarda Batılılaşma konusu dönemin öne çıkan tüm yazar ve şairleri tarafından ele alınan bir konuydu. Herkes kendi meşrebince Türkiye'nin Batılılaşma sorunsalını satırlarına ve dizelerine yansıttı. Peyami Safa ise duruma içeriden bakmayı tercih etti ve süreci insanların iç dünyasına tuttuğu
büyüteçten bakıp kurguladı.
Fatih Harbiye de yine konuyu bu şekilde ele alan önemli eserlerden biri. Konusu belki çok klasik gelebilir. Çünkü sanatın ve edebiyatın farklı alanlarında defalarca işlenmiş bir konu Batılılaşma. Ancak bunu Peyami Safa'nın kaleminden okumak ayrı birşey tabii ki... Safa, süreci insanların iç dünyasından işlerken kurgunun merkezine şu önemli eleştiriyi yerleştiriyor;
Batılılaşma veya medeniyet ülkemizde kültürel bir değişim, bir ilerleme vasıtası olarak değil sadece şekilsel olarak hayata yansıyor. Hatta bir adım daha atarak, bu şekilsel yaklaşımın özellikle kadınlar tarafından sahiplendiğini söylüyor. Eleştirinin ikinci kısmına günümüzde katılmak çok zor. Çünkü sığlık veya derinlikte cinsiyet farkı yok artık. Şekilsel kadınlar varsa, şekilsel erkekler de var. İlerici, aydın erkekler varsa, aydın kadınlar da var... Ancak işin bu kısmı çok da önemli değil tabii ki. Mesaj hala olduğu yerde duruyor.
Batılılaşmanın bugünkü karşılığı küreselleşme ve sorunlar elbise değiştirerek aynı ciddiyetle yine karşımızda duruyor. Fatih Harbiye belki de Bağcılar Nişantaşı olarak sadece isim değiştirdi. Hatta sorun, yaşadığı muhiti küçümseyen genç bir kızın, her şeyi bırakıp onu hevesleriyle buluşturacak yeni bir hayata doğru yelken açmasından çok daha derin ve karmaşık...
Bu hat öyle bir hat ki, sistemi temelden değiştirmedikçe, o insanları yeni ortak paydalarda buluşturmadıkça, mesafeleri daraltmadıkça isim değiştire değiştire sonsuza kadar var olacak kadar güçlü bir hat...
Son sözüm Neriman'a, hatta yaşayan Nerimanlara gelsin: Derdi dünya olanın, dünya kadar derdi olurmuş... :)
Herkese keyifli okumalar...
