Kitap, yazarımız Jared Diamond'un Yeni Gine topraklarında kuşların evrimi üzerinde çalıştığı dönemde Yeni Gine vatandaşı Yali'nin sorusu üzerine ilham olunmuş ve kaleme alınmış bir eser. Yali'nin sorusu ise şu: ''Neden siz beyazların bu kadar çok kargosu (bütün malların, ürünlerin hepsinin toplu adı) var, bunları Yeni Gine'ye neden getirdiniz ve biz siyahların kendi kargosu neden bu kadar az ?'' Bu soruya yazarımızın verdiği cevapların bütünü ise kitabın adının ortaya çıkmasını sağlıyor: Evet bazılarının kargosu daha çok çünkü onların başkalarını ortadan kaldıran TÜFEĞİ, insanları kırıp geçiren MİKROBU ve sapasağlam kalmalarını sağlayan, icatlara kapı açan ÇELİĞİ var.
Jared Diamond kendisine ilham veren Yali'nin bu sorusu üzerine konuyu neredeyse ilk insanların ortaya çıktığı dönemden ele alarak günümüze kadar getiriyor ve yeryüzünde var olan, varlığını devam ettiren birçok toplumu ve bu toplumların başından geçen önemli hadiseleri tek tek inceleyerek meseleleri sarih bir şekilde ortaya koymaya çalışıyor.
Yali'nin söz konusu sorusuna cevap vermeye çalışırken yazarımız Coğrafya, Arkeoloji, Biyoloji, Tarih, Antropoloji, Ekonomi, Felsefe gibi alanların arasında tabiri caizse mekik dokuyor. Bu özelliğinden dolayı da okuyucunun genel kültürünü arttırma noktasında büyük bir katkıda bulunuyor. Yazarımız ayrıca Yeni Gine, Avustralya, Endonezya-Malezya, Japonya, Çin, Afrika, Bereketli Hilal (Orta Doğu), Avrupa, Grönland, Amerika gibi hemen hemen yeryüzünün tamamını oluşturan yerler ve bu yerlerde yaşayan insanlar hakkında bazen başlangıç seviyesinde bazen de üst seviyede doyurucu bilgiler veriyor.
Başta kendisinden bahsettiğimiz soruya Diamond 600 küsür sayfalık eserin her yerinde cevap verirken özet bir şekilde bu soruya verilen cevapları şu şekilde toparlayabiliriz: 1- Avrasya topraklarında yiyecek üretimi imkanı ve evcilleştirilmeye müsait hayvanların varlığı diğer bölgelere göre daha avantajlı bir konumdaydı. 2- Avrasya topraklarının doğu-batı şeklindeki uzantısı Afrika ve Amerika topraklarının kuzey-güney uzantısına karşı insanlığın gelişimi açısında daha elverişliydi. Bunun elverişlilik olarak görülmesinde aslında Afrika ve Amerika kıtalarının kuzey-güney bağlantısını koparan engellerin var olması ( çöller, dağlar vs.) büyük bir sorun teşkil etmekteydi. 3- Özellike Avrupa'da bulunan toplumların parçalanmış olmasının yani bir olamamasının yeryüzünde bulunan diğer birçok toplumun ise birlik içerisinde yönetiliyor olmasının (Çin gibi) Avrupa'da ilerlemeyi sağladığını, diğer bölgelerde ise özgür düşünceyi ve ilerlemeyi engellediğini düşünüyor yazarımız.
Genelde diğer toplumların geri kalmışlıklarını ve Batı'nın ilerlemiş medeniyet(!) ve teknoloji seviyesini genetik bir takım sebeplerle açıklamaya çalışan bilim insanlarına cevap niteliğinde de olduğunu düşündüğüm bu eserden birçok şey öğrenmiş olarak veda ettiğimi itiraf etmem gerekiyor. Yali'nin sorusunun farklı şekillerde de sorulabileceği ve Diamond'un cevaplarına ek olarak farklı cevaplar da verilebileceği düşüncesi yazara ait olan oldukça saygın bir görüş olarak ortaya çıkıyor. Din etmeninin hemen hemen her yerde göz ardı edilmiş ve Müslümanlardan çoğu zaman bahsedilmemiş olması benim açımdan eserin eksik yanları. Bunların haricinde eserin konunun ilgilileri açısından okunması gereken kült bir eser olduğunu, dikkatlice ve titizlikle ele alınması gerektiğini düşünüyor ve okunacaklar listesine eklenmesi gerektiğini unutmadan ifade etmek istiyorum.
Velhasıl beni epey yordu ancak buna değdi. Teşekkürler Diamond, teşekkürler Yali :)
