456 syf.
10/10 puan verdi
Berna Moran'ın amacı edebiyat üzerine düşünceleri açıklığa çıkarma üzerine.Bir sanat olayında rol oynayan dört unsur var burda.Sanatçı,eser, okur ve toplumdan meydana geliyor. "Sanatın özünü eserin başka şeylerle ilişkisinde değil de doğrudan doğruya eserin kendisinde arayan biçimci kuramlar var Bunlara göre sanat eserini diğer yapıtlardan ayıran özellik, sanat eserlerine özgü bir yapıdır." Dış dünyaya, sanatçıya, okura ve esere dönük yöntemler olarak ele alıyor bu kitabında.
"Kimi, eseri açıklamak ve değerlendirmek için yazarın yaşam öyküsüne; kimi, eserin yazıldığı dönemdeki tarihsel ve toplumsal koşullara; kimi de eserdeki ahlaksal, siyasal, ya da dinsel bildiriye" İşte "Yeni Eleştiri "ise bunları bir tarafa bırakıyor, metnin kendine eğilmekten, onu bir sanat eseri olarak incelemek ve yorumlamaktan yana oluyor."Marcel Proust, James Joyce, V. Woolf ve daha başka yazarlar, ağırlığı olay örgüsüne, öykü yönüne vermeyen yeni bir roman getirmiş. Bu romanlarda aksiyon pek yok onun yerine anlatım, ritm, simge, örüntü ve bilinç akışı öğeleri ön plana geçiyor. Bunlarda eleştirilirken yeni eleştiri kuramını kullanılıyor.
"Edebiyat toplumu yansıtmak, ya da duygulan dile getirmek ve duygular uyandırmak değilse nedir?"
"Eleştirmen genellikle kendi bilgi ve sanat anlayışına en uygun eleştiri yöntemini esas yöntem seçerek, diğerlerinden de yararlanır. Hangi yöntemi kullanırsa kullansın bir eleştirmen üç boyutta bir eseri eleştirir: Betimleyici, açıklayıcı (yorumlayıcı) ve değerlendirici. Açıklama (yorumlama) betimleme gibi cevabı kesin olan bir boyut olmadığından tartışmalara açıktır. Sanattaki ölçütleri belirleyebilmek için öncelikle sanatın ne olduğu açıklanmalıdır. Fakat böyle bir açıklamanın varlığından söz etmek mümkün değildir. Aynı durum edebiyat için de söz konusudur. Edebiyatın tanımını bulmaya çalışanlar bütün edebiyat eserlerinin ortak bir paydasını bulmaya çalışırlar. Mevcut edebiyat kuramlarından hiçbiri herkes tarafından onaylanmış değildir. Çünkü hiçbir kuram edebiyatın gerekliliklerini tespit edememiştir. Bir sanat eseri değerlendirilirken herkes tarafından kabul edilmiş nesnel değer ölçütlerinden söz edilemez."
Gerçek sanat eseri nasıl olmalı? En aşağa tabakadan bir insana seslenmesi ve duygusunu en basite indirgemesi gerekiyor.Sanat eserinde aradığımız fikirler, düşünceler, dünya görüşü hepsi bir yana atılmakta, geriye elimizde sadece üslup, dil güzelliği, kuruluş gibi şeyler kalıyor. diyor yazar.
"Edebiyatı yansıtıcı bir ayna olarak görmek yanlıştır; edebiyat bir üretimdir ve ürettiği şey de, “dönüştürülmüş”, görünürlük kazanmış ve dolayısıyla kendini ele vermiş ideolojidir."
"İyi bir edebiyat eserinde düşünsel öğe, metnin bağlamından çıkarıldığında tek başına taşıyacağı göndergesel anlamı metnin kapalı dünyasında taşımaz. Gerçek dünyaya değil, eserin kapalı dünyasına gönderme yapar ve imge, ritm, simge gibi diğer öğelerin yanında alır yerini. Bu durumda, eseri değerlendirirken düşünsel öğenin kendi değerini hiç göz önüne almayacak mıyız? Eğer bir eserde içerik, gerçek hayatta önemli ve değerli saydığımız şeylerden oluşuyorsa, felsefi derinliği, toplumsal önemi, ahlaksal inceliği varsa, bu özellik değerlendirmede nasıl hesaba katılacaktır?"
Bütün kuramları tek tek okudum, anladığım kadarıyla çıkarımda bulunayım,kuramların hiçbiri herkes tarafından kabul görmüyor çünkü hiçbiri edebiyatın yeterli ve gerekli yönlerini tespit etmiş değildir.Gerçi bunların hiçbiri edebiyatın doğru tanımını veremiyor,ama kendilerine göre önemli gördükleri ölçütlerin savunmasını yaparken her biri diğer kuramların ihmal ettikleri yönlere dikkatimizi çekiyor.
Peki Edebiyatın işlevi ne ve bize ne kazadırır?
Edebiyat eğitir,öğretir, heyecan ve zevk verir, iyi ve kötü duygular aşılar,cinselliği dürtüler vs..Kimi okur bir şeyler öğrenmek için, kimi vakit geçirmek için,hatta gece uykusunu getirsin diye roman okuyanlarda oluyor,ben arada yaparım romanda değilde şiirde misal şiir okuyorum onu dinlemek içinde kulağıma kulaklığı alıp dalıyorum.Bazılarımız belli bir heyecanı tatmak için okur.
"Tiyatroya tiyatro zevki için gidenler olduğu gibi kendini göstermek ya da sosyal bir görevi yerine getirmek için gidenler de bulunur. Denecektir ki bunlardan bazıları eseri asıl maksata aykırı şekilde kullanmaktır; sanat eserlerini yerinde kullanış vardır, yersiz kullanış vardır. Nitekim bir baltanın da nerelerde kullanıldığına bakarsak, çeşitli kullanışlarla karşılaşırız. Adam, kalkar baltayı karısını öldürmek için kullanır; arkeolog ise filan çağda yaşayan insanların uygarlık düzeyini tayin için; savcı suç delili olarak kullanabilir. Ne ki bu çokişlevlilik hali baltanın asıl işlevi diye bir şey olmadığı anlamına gelmez, çünkü aletler belli amaçlarla, belli sonuçlan almak, belli yerlerde kullanılmak için yapılır. Diğer işlevler ikinci derece, sonradan doğma işlevleridir."
Eleştiri- Edebiyat Kuramlarını çok az kişi okuyor dikkat ettim. Bundan sonra daha sık okumayı düşünüyorum. Yol gösterici oluyor kitabı okuyarak bilgilendim. Mesela esere dönük eleştiri nasıl olmalı, okur Merkezli Kuramlar yani odak noktası yapan kuramları nasıl olmalı, okurdan yola çıkan eleştiriler nasıl olmalı?Bunun gibi bir çok eleştiri var kitapta. Bana göre en önemlileriydi. Diğerleri de önemli,okur olarak düşününce bu eleştireler daha önem arz ediyor... Tavsiye ederim... Yalnız uzun sürede okumam sizi yanıltmasın. Güzel güzel not alarak okuyordum. ilk defa okumama rağmen güzel örnekler üzerinde durarak bize anlatıyor olması,bir edebiyatçınında bizim gibi okurların ihtiyacı var böyle kitaplara.. Bence kaçırmadan anlayarak okuyun ve eleştirel okuyunuz.Bir kaç kitap notu aldım bunu ekleyeyim belki faydalanan olur. Keyifli Okumalar. :)
Not:Bir kaç bilgi edindiğim kuramları ile ilgili örnek üzerinden anlatılan Kitaplar: (Tabii spoiler de yedik afiyet olsun. ;)) ) bayağı not aldıklarım var ama bu kadar paylaştım çünkü duyulmamış yazarlarda var arasında burda dursun. :)
1.
Aşkın Bedeli
2.
Decameron
3.
Altın Dal 1
4.
Dört Arketip
5.
Kahramanın Sonsuz Yolculuğu
6.
Cinsel Politika
··
119 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.