14 Temmuz 2016 Perşembe. Bu tarihi bir yana not ediyorum, çünkü bugün, bu yaşımda hem de, yani çok geç kalmış olarak, Çehov'la tanıştım. Bunca senedir, defalarca tavsiye edilmesine, benim de içten içe iyi bir yazar olduğunu doğrudan kabul etmeme rağmen okumamıştım işte...ama bugün...bugün, 40 senelik mahallemizi hep beraber, zenginler otursun diye, lüks sitelerle doldurmak için, iş ve elbirliğiyle yıkmaya devam ederken inşaat şirketleri, her zaman, çocukluğumdan beri görmeye alışık olduğum bütün bu binalar şimdi sanki savaştan çıkmış, bombalanmış gibi, hepsinde tek bir insan olmadan bomboş, paramparça halde yıkılırken, dozer seslerini dinleye duya okudum kitabımı...onlar yıkarken bende bir kez daha aynı düşünce büyüdü: bu dünyadan edebiyatı sevmiş olarak gidebilmek de güzel, bu hayatı edebiyatla sevebilmek, edebiyatla anlamaya çalışmak. Bana bunu yapabilmek her zaman güzel gelmiştir...İşte Çehov'un muhteşem, muazzam güzellikteki eserini, hikâyelerini okurken hep bunları düşündüm...ama... Çehov okumak değilmiş bugünün tek sürprizi... Nasıl senelerce Zezé'yi, Gabriel'i, Âdli'yi, Horacio'yu ve diğerlerini sevdim ve içimde taşıdımsa, bugün de Gusev'i tanımak varmış işte, ölümü bekleyen Gusev'i, ölümü beklerken daldığı hayallerde köyünü, kardeşini, ailesini özleyen ve tanrısına bir kez daha onları görmek için yakaran Gusev'i, temiz, pak, masum... Kitabı bitirince bir kez daha okudum bu hikâyeyi. Bütün hikâyeler öylesine incelikli, öylesine ince ince ve güzellikle dokunmuştu ki bu karaktere duyduğum sevginin abartılmış olup olmadığını düşünmeden edemedim; ama okuyunca gördüm ki değişen bir şey yok, cesedi okyanusun derinlerine doğru, karanlığa kayıp giderken hissettiklerim değişmedi, hikâyenin sonundaki o morlu, sarılı pembeli ışıkların denizde oynaşmalarını da gördüm hem...Bir daha Gusev'i unutmak yok.
Bu kitaptaki hikâyeleri bu kadar güzel, dokunaklıysa, kimbilir diğerleri nasıl? Bütün hikâyelerde Ekim Devrimi öncesi Rus toplumunun eşitsizliklerini lafı esirgemeden eleştirdiği gibi, Çehov bir yandan da, aynen Stefan Zweig gibi, insan hisleridir, diyor bize; insan hisleridir, insan hissettikleridir, diyor. Tek tek her hikâyede yalın, tertemiz bir dille berrak, duru karakterler anlatıyor Çehov, bu karakterlerin her biri her hikâyede kendine özgüler, bunu yapabilmek bir yazar için büyük bir başarı değil mi, kısa bir hikâyede bin tane dil oyunu yapmak yerine, çok net, tertemiz bir netlikte dertli, yalnız, büyük kararlar alan, üzülen, kibirlenen, ölen karakterler yaratabilmek...birbirinin aynısı, kopyası olmayan ve sayfada canlanan, yaşayan karakterler yaratabilmek...ve bunu bir de duru, yalın, sade bir dille yapabilmek...Nadya hayatının kararını verirken onun gibi cesur olabilmek, ya da kedi yavrularına büyüklerin vurdumduymazlığına çocuk olarak ağlayabilmek, acımasız narsist bir prensesin yüzüne gerçekleri söyleyebilecek kadar kendinden emin olmak, ya da zavallı mazlum, mahrum küçük hizmetçi varka'nın uyumamak için bütün çabasına rağmen her defasında uyuklaması ve sahiplerinden işittiği azarların, ezilmesinin karşısında içimiz ezile ezile ona bakakalmak... belki de Çehov sadece bu kitabı, bu hikâyeleri yazmış olsaydı bile edebiyata katkısını yapmış olacaktı. Diğer hikâyelerini düşündüm de, bu yaz mutlaka onları da okumalıyım; eylüle dek conradlar, cortazarlar, yaşar kemaller ve diğerleri arasına Çehov'u da almak zorundayım...ve bunu düşündükçe klasiklerin vereceği heyecanı düşünmeden edemiyorum: karamazov kardeşler, ecinniler, anna karenina, savaş ve barış, hatta tutunamayanlar, nasipse elbette, belki, yapabilirsem, bir gün..
Çehov'u hâlâ okumayan varsa, benim gibi, mutlaka, ama mutlaka, öneriyorum..
