bir ilim olarak "tarihin mantığı" ve ilimler
Ma'lûm ola ki âlemde mevcûd olan eşyâdan her şeyin muktezâ-yı tabiati üzre kendiden sudûr u zuhûr eden ahvâl ve âsâr-ı mahsūsasından bahs olunmak mümkin olmakla ol şeyin ahvâl-i mahsūsasını beyân için ulûmdan bir ilm-i mahsus te’lif ü tasnîf olunmak gerek idi. Meselâ anâsır-ı erba'adan nârın ve havânın ve mânın ve arzın her birinin ve bunlardan mürekkeb olan
meâdin ve nebâtât ve hayvânât envâ'ından her nev'in ve sâir eşyanın ahvâl u a râzına mahsus birer ilm-i müstakil te’lîf olunmak gerek idi. Lâkin öyle zann ederim ki hukemâ bu hususta te'lîf olunan ilimlerin fâide vü semeresine nazar edip yanlarında faidesi [65] şerîf olan ilmin te'lífine tesaddî edip faidesine i'tibâr etmedikleri ilmî te’lîf ü tasnîfe mübâderet etmediler. Bizim kitâb-i evvelde zikr edeceğimiz ilmin fâidesi ma'lûmun olduğu üzre ancak kütüb-i tevârîhte ve elsine-i nâsda takrîr u tahrîr olunan ahbâr u hikâyâtın sıdk u kizbini fark u temyîzi müfîd olup ve nev'-i beşerin vech-i arzda ictimâʻları sebebiyle kendilere ârız olan ahvâl-i mahsūsalarına müteallık kā'ideler ve mes'elelerden ibaret olmakla zâtında cümle enâma tahsili lâzım u mühim bir ilm-i şerîf ise de lâkin semere vü faidesi ahbâr u hikâyâtı tashîh ve sıdk u kizbini fark u temyîzi ifâde edip ve hukemâ yanlarında ahbâr u hikâyât ilm-i yakini müfîd olmamakla fâidesini zaîf add etmekle gâliben ta arruz etmediler. Lâkin ulûm u fünûna nihâyet olmayıp hakikatini ancak
Hazret-i Allâmu'l-guyûb bilir; insanın bildiği ilim ekall-i kalîldir.
Sayfa 156 - Yazma eserler kurumu
·
7 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.