(Kitabı okumayanlar için: Spoiler içerir!)
"Ayrılığın duyguları körelttiği, ruhun çizgilerini sildiği ,sevilen kimsenin güzelliklerini eksilttiği yalnızca küçük kafalarda ve bayağı ruhlarda görülür." diyor Felix. Peki bunu ona dedirten Balzac, Felix'i kendi karakterinden yola çıkarak yaratmışsa kendisi de bu yoruma dahil miydi diye düşündüm bu cümlede. Aslında tüm roman bu cümle üzerinden şekilleniyor, dallanıp budaklanıyor : Yaklaşık dört yıldır gizli bir pus gibi bana rafımdan bakan Vadideki Zambak, aslında Henriette, yani Madam De Mortsauf! Felix, kuşkusuz çok seviyor Henriette'ni, kuşkusuz ki o onun "vadideki zambağı", "göklerin kızı" . Peki ama, neden İngiliz markizi Lady Arabella ,vadideki zambağı koparıyor? Ya da sonunda sevdiği kadının, "soylu kadının" ölümüne yol açan Felix niye yapıyor bunu ,diğer bir deyişle sevdiği adamın değişimine dayanamayan soylu kadın ne uğruna ölüyor?
Henriette temiz ve beyaz. Arabella pis ve siyah. Biri manevi , biri maddi, dünyevi. Biri soylu, biri uçarı, soysuz.
Balzac bunu yaparken, aslında, "soylu Fransa yönetiminin" çöküşünü ve onun yerini almaya çalışan yeni yönetimi anlatmaya çalışıyor. İki kadın, iki aşk üzerinden zıtlıkların varolmak için birbirlerine muhtaç olduğu gibi birbirlerini ne kadar büyük bir yok etme çabası içinde kıvrandığını , bazen aşkın ne büyük bir gücü olabileceği gibi bazen de ne büyük bir hüzüne dönebileceğini kitabı okuyan herkes, her ayrı bir yürek, doğrudan hissedecektir.
Noldu şimdi? Soylu Fransa öldü de soysuz Fransa mı kazandı!?
