Ahiler ve Ahilik Müessesesi
İnsanın çok yönlü ve çok boyutlu yapısı bir taraftan ona dik bir yokuşu tırmanma zorluğu verirken diğer taraftan derinleşme ve yücelme olanağı sağlar. İnsan et, kan ve kemikten mürekkep bir bedenin ötesinde anlam ve değer dünyasına sahip latif bir varlıktır da. Cismanî dünyanın katılığından ruhanî dünyanın inceliğine meylettikçe yükselir. O vakit gören gözü, işiten kulağı gibi kalbi de varlık âleminin şahitlerinden birisi olur.
İslam medeniyeti içinde insana yüklenen bu anlam çerçevesi hayatı hem yatay hem de dikey olarak sürdürme yükümlülüğü de getirmiştir. “Hiç ölmeyecekmiş gibi bu dünya için çalışırken yarın ölecekmiş gibi ahiret için çalışma” gereği ortaya çıkmıştır. Bu yüzden dinin yaşanmasından maksat, manastırlardaki keşişler gibi hayattan uzaklaşmak şeklinde değil, hayatını Allah’ın verdiği ölçülere ve sınırlara göre düzenleyerek yaşamak olmuştur. İslâm dünyasına can veren damarlar gibi görülebilecek gönül yolları da daima bu çizgiyi takip ederek hayatın içinden insana seslenmişlerdir.
Ahi Evran-ı Veli de Anadolu’da ortaya koyduğu çizgi ile İslam’ın hayatın dinamik veçhesi içinde yoğurulmasına öncülük edenlerdendir. Anadolu’nun kalbinden dört bir yanına doğru açılan teşkilatlarıyla Ahilik, insanın geçimini sağlama yollarının edebini, ahlâkını ve değerlerini özgün bir öğretiye dönüştürmüştür. “Adam” yetiştirme merkezleri olarak iş gören Ahilik teşkilatı toplumsal yaşamın dört beş kurumunu, dini, ahlâkı, eğitimi, aileyi ve ekonomiyi aynı merkez etrafında görüp yorumlamanın eseridir. Bu yorumun kurduğu düzen, bugün bize siyasetin bir başarısı olarak görünürse de siyasete yön veren Ahiliktir. Bu yönüyle de ondan kalanlar, sadece geçmişte kalmış bir kurumun izleri olarak değil, kendi geleceğimizin tohumları olarak da görülebilecek bir kıymettedirler.
