Elifin Öküzü ya da Sürprizler Kitabı
Sevan NişanyanElifin Öküzü ya da Sürprizler Kitabı Gönderileri
Elifin Öküzü ya da Sürprizler Kitabı kitaplarını, Elifin Öküzü ya da Sürprizler Kitabı sözleri ve alıntılarını, Elifin Öküzü ya da Sürprizler Kitabı yazarlarını, Elifin Öküzü ya da Sürprizler Kitabı yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
Odi et amo. Quare id faciam fortasse requiris.
Nescio. Sed fieri sentio et excrucior.
(Hem seviyor hem nefret ediyorum. Neden böyleyim diye sorabilirsin. / Bilmem. Ama içimden öylegeliyor ve acı çekiyorum.)
Sayfa 7
Bir dilin yayılması ile ırkın yayılması birbirinden büsbütün bağımsız iki olgu. Örneğin günümüzde Latinceden türeyen diller konuşan uluslardan Haiti'nin halkı neredeyse tümüyle Afrika kökenli zenci, Peru ve Meksika halklarının ezici çoğunluğu ise Kızılderili soyundan geliyor. Yani Latin "ırkı" ile hiçbir alakaları yok.
Sayfa 305 - Liberus Kitap 2. BaskıKitabı okudu
Türkçedeki Ermenice alıntılar başlıca iki gruba giriyor. Birincisi, geçmişte özellikle Etmenilerin uzmanlık alanı olan yapı ustalığı, kuyumculuk, arıcılık gibi sanatlara ait terimler. Kama, kargir, murç, hızar, mertek, mıcır, petek böyle. Aslı ince çekilmiş altın ve gümüş teli anlamına gelen tel de böyle. Hanut, kepenk, örnek gibi esnaflık ve dükkancılıkla ilgili terimleri de bu gruba koyabiliriz. İkinci grup ise, yine bir tür teknik terminoloji sayabileceğimiz argo kelimeler. Madik, moruk, godoş, angut, avanak, araklamak, zıbarmak, kaknem, pinti, bızdık, pezevenk bu zümreden.
Anadolu yerel ağızlarında Ermenice alıntılar hatırı sayılır bir yer tutuyorlar. Buna karşılık standart edebi Türkçede Ermenicenin payı bir hayli düşük. Neden? Çünkü Ermenice, Türkler için bir statü dili niteliği kazanmamış. Ve belki de - Asya içlerinden gelen Türklere denizcilik, balıkçılık, tarım ve devlet yönetimi gibi konularda yepyeni ufuklar sunan Rumların aksine - Ermenilerin sunduğu farklı bir yaşam tarzı ve farklı bir teknoloji olmamış.
Bu unsurlar olmayınca, iki toplum isterse bin yıl yanyana yaşasınlar, kelime alışverişi olmuyor.
Sayfa 295 - Liberus Kitap 2. BaskıKitabı okudu
Sersam ya da Türkçe şekliyle sersem kafası sağlıklı olmayan bir kimse çünkü sam hasta, daha doğrusu ilaçla kafayı bulmuş anlamına geliyor: sam yeli ve susam'daki sam'la akraba bir sözcük. Serzeniş ise "vurmak, kakmak" anlamına gelen zeniden fiilinden "başa kakma". Farsça fiillerden isim yapan +iş eki, Türkçede aynı işi gören +iş ekinin eşi.
Sayfa 259 - Liberus Kitap 2. BaskıKitabı okudu
Sergüzeşt Farsçada "kellesinden vazgeçmiş" maceracı demek ama bizde nasıl olmuş bilemem, maceracı değil macera anlamında kullanılıyor. Serdengeçti aynı kelimenin Türkçeleşmiş melezi. Ser Farsça, geçti Türkçe.
Sayfa 259 - Liberus Kitap 2. BaskıKitabı okudu
... penisin Latince asıl anlamı "kuyruk". Ama eski çağlardan beri başkaca sarkan organlar için de bu sözcük kullanılmış. Penicillum ise +cik, +ceğiz anlamına gelen +ill- partikülüyle yapılmış bir kelime: kuyrukçuk ve minyatür atkuyruğu şeklinde resim fırçası anlamına geliyor. İngilizce pencil(yazı kalemi) sözcüğü oradan. Kurşun kalem icat edilmeden önce en iyi kalemler at kuyruğu kılından yapılırmış.
1928'de Sir Alexander Fleming, kuyruk şeklindeki uzantılardan dolayı penicillum adı verilen bir mantar türünden elde ettiği mikrop öldürücü kimyasal maddeye penicillin adını vermiş, Penisilin, sonuçları itibariyle belki insanlık tarihinin en önemli keşiflerinden biri. Salgın hastalıkların kökünü kazıyarak dünya nüfusunun patlamasına yol açtı.
Sayfa 241 - Liberus Kitap 2. BaskıKitabı okudu
Hemen tüm Hintavrupa dillerinde baba anlamını taşıyan sözcükler, Hintavrupa anadilindeki pater kökünden geliyor. Latince pater'den İtalyanca padre ile Fransızca pere türemiş. Germen dilindeki father Almanca vater, Vikingce fadhir ve İngilizce father biçimlerini vermiş. Yunanca patir, Sanskritçe pitar, Farsça olup aynen Türkçeye giren peder aynı kökten.
Sayfa 239 - Liberus Kitap 2. BaskıKitabı okudu
'Ananın örekesi' deyiminde sözkonusu edilen öreke kötü bir şey değil: yün eğirirken kullanılan, bir ucu sivri, bir ucu çatallı, tüp şeklindeki tahta parçanın adı.
Sayfa 230 - Liberus Kitap 2. BaskıKitabı okudu
Bahn Almanca yol demek; buradaki auto ise automobil'in kısaltılmış hali. Bugün Almanya'yı saran otobanların büyük bir kısmı 1930'larda Adolf Hitler'in emriyle inşa edilmiş.
Sayfa 229 - Liberus Kitap 2. BaskıKitabı okudu
Rahmetli anneannem "Soğukta durma ciğerine inecek" derdi. "Boğazına inmek" deyimini de hatırlıyorum. Üst solunum yolları iltihaplarının bir şekilde "indiği"fikri anlaşılan eskiden yaygın bir düşünce imiş. Arapça'da bu tür rahatsızlıkların genel adına "inme" anlamına gelen nazla(t) (nezle) adı veriliyor. Nuzül de aynı anlama gelen bir söz.
Sayfa 223 - Liberus Kitap 2. BaskıKitabı okudu
Arapça mum anlamına gelen şam sözcüğünün Türkçede bir bileşiği, bir de türevi var. Farsça +dan bileşeniyle yapılan şamdan, "mum taşır" demek. Muşamma ise Arapça "mumlanmış" anlamına geliyor. Türkçesi dissimilasyona uğrayıp muşamba olmuş.
Sayfa 219 - Liberus Kitap 2. BaskıKitabı okudu
... +cik, +ceğiz gibi küçültme eklerinin zıddı olan bir büyültme ekine, belli başlı dillerden sadece İtalyancada rastlanıyor. Bu o kadar kullanışlı bir icat ki tüm komşu diller İtalyancadan +one'li sözcükler almak için adeta yarışmışlar. Fransızca veya Venedikçe üzerinden dilimize giren balon, biberon, karton, kordon, patron, salon, trombon sözcükleri bu zümreden. Yunanca üzerinden aldığımız barbunya ve takunya da öyle.
Sayfa 216 - Liberus YayınlarıKitabı okudu
... Hindularda ceset ellemek hala çok ağır bir tabu sayılıyor. Ancak tüm kastların dışında olan, toplumun en alt katmanından insanlar ölüye dokunabiliyorlar. Kast dışı sayılan bu insanlara dokunmak, onların yediği kaptan yemek hatta kullandıkları suyu kullanmak bile dinibütün Hindularca murdar kabul ediliyor.
Sayfa 213 - Liberus YayınlarıKitabı okudu
İngilizce moon ve month ile Latince mens, aynı Hintavrupa kökünden gelen kelimeler. "Altı aylık süre" anlamına gelen sömestre kelimesi Latince se(x) ve me(n)stris sözcüklerinden yapılmış bir bileşik isim. Fransızca semestre biçiminden milllileştirilmiş.
Sayfa 211 - Liberus YayınlarıKitabı okudu
Farsça ay anlamına gelen mah ile ışık anlamına gelen tab birleşip mahtap(mehtap) olmuş.
Sayfa 211 - Liberus YayınlarıKitabı okudu