Gerçekte, ister uygarlıkla barbarlık dövüşsün, ister uygarlarla uygarlar veya barbarlarla barbarlar kendi aralarında birbirleriyle dövüşsünler, sonunda, fıkranın "papaz efendi"si gibi, parsayı hep ve yalnız kilise topluyordu. Ortaçağ toplumu bir muazzam kanlı kumar alanına dönmüştü. Kilise bütün kutsal dokunulmazlığı ile cezaevi patronuna sırtını dayamış manocu gibi, en sonunda herkesi iflas ettirerek tek kazançlı çıkıyordu.