Lozan'da kabul olunan manevi kapitülasyonlarla, Türk istediği gibi ibadet edemedi, istediği gibi yaşayamadı, istediği gibi konuşamadı, yazamadı. Takrir-i Sükun Kanunu ile susturuldu, elinden lisanı ve yazısı alındı. Mektebe giden çocuk değil büyükbaba, büyükanne ile anlaşabilmek, kendi annesi ve babası ile konuşup anlaşamadı. Otuz sene evvel yazılmış kitabı okuyup anlayamadı. Tarih bunu hayretle, ibretle ve dehşetle yazacaktır.