Sözler ve Alıntılar
Müslümanın hakkında hüsnü zan etmekte hataya düşmek, ona dil uzatarak isabet etmekten daha güvenilirdir.
Sayfa 15Kitabı okudu
Sıradan bir müslümana düşen, sahabe arasında cereyan eden ihtilaflar konusunda diline hakim olması; herhangi bir şeyi sadece bir kitapta görmekle veya duymakla onlara nispet etmeye kalkmaması ve onları en güzel ifadelerle anmasıdır.
Sayfa 22
Keza Taberi, Tarihu'l Umem isimli eserinin giriş kısmında, aynı minvâlde şunları kaydeder: “Bu kitabımızda okuyan ve duyanın -sıhhatli bir yönünü veya gerçek manasını bilmediğinden dolayı karşı çıkıp çirkin göreceği rivâyetler olabilir. Ancak bilinmeli ki bunlar bizim tarafımızdan ortaya atılmış rivâyetler olmayıp bizden önceki bazı nakilcilerden bize ulaşmıştır. Biz de bunları olduğu gibi naklettik.”(Taberi,Tarih,1/5) Taberi, ibaresinin devamında takındığı esnek tavrı şöyle gerekçelendirir: “Zira biz bu kitabımızdaki rivâyetleri delil olarak telakki edip bunlarla ihticâcta bulunmayı kastetmedik.”(Taberi, Tarih,1/4)
1. Hâfız ibn Hacer el-Askalâni el-İsâbe adlı eserinde diyorki: “Ehli-sünnet, sahabenin adil olduğu konusunda ittifak etmiştir. Bu hususta bir kısım ehli-bidat dışında, kimse muhalefet etmemiştir.”
7. İbn Hacer el-Heytemi diyor ki: “Sahabe arasında cereyan eden hâdiseler konusunda dilimizi tutmamız vaciptir. Tarihçilerin bu konudaki nakillerine itibar etmemek lazımdır. Özellikle câhil Rafizilerin ve sahabeden herhangi birisine dil uzatan bidatçıların naklettiklerinden kaçınmak gerekir. Çünkü Hz. Peygamber: “Ashabım anıldığında dilinize hâkim olunuz.” buyurmuştur. Öyleyse bu hususta herhangi bir şey işiten bir kimse, bu meseleyi iyice araştırmalı ve sadece bir kitaptan okuduğu veya bir şahıstan duyduğu bir kötülüğü, sahabenin herhangi birisine isnad etmemelidir. Bilakis o meseleyi iyice araştırmalıdır. Bundan sonra o meselenin isnâdı yuzde yüz doğru olsa da, işte o zaman onlar için en güzel tevilleri ve en doğru çıkış yollarını aramalıdır. Çünkü onların dillere destan o kadar menkıbe ve faziletleri vardır ki onları burada zikretmek konunun oldukça uzamasına sebep olur. Dolayısıyla, onlar bu faziletlerinden ötürü, haklarında her türlü hassasiyetin gösterilmesini hak etmektedirler. Onların aralarındaki ihtilaf ve savaşlara gelince; onların hamledilecekleri noktalar ve te'villeri vardır. Ayrıca onlara küfür etmek ve ta'n etmek; Hz. Âişe'ye zina iftirası atmak ve Hz. Ebübekir'in sahabilik sıfatını inkâr etmek gibi kesin bir delile ters düşerse insanı küfre götürür. Eğer bu ta'n kesin bir delile ters düşmüyorsa kişiyi bidat ehli ve fasık yapar.”
Sayfa 40Kitabı okudu
1. Ebü Said el-Hudri (radıyallâhu anh), Hz. Peygamber'in (sallallâhu aleyhi ve sellem) şöyle buyurduğunu nakleder: “Ashabıma dil uzatıp kötü söz (sebb) söylemeyin! Allah'a yemin olsun ki sizden biri Uhud dağı kadar altın infak etse, sevap bakımından onların verdiği bir avuca hatta yarım avuca bile ulaşamaz.” (Buhari,
Ölçü 10: Son olarak muhakkik âlimlerin tarih araştırma. cısına tavsiyesi şudur:
Araştırmacı bir kimse, tarih kitaplarında gördüğü bir bil giyle ancak şu şartlarda yetinebilir:
* Bir hadis hafızı tarafından haberin senedinin ve genel durumunun açıkça tespit edilmesi halinde
* Güvenilir (sika) birinin haberi hadis hafızlarından nakletmesi halinde aktarılan bilgiyle yetinilebilinir.
Hasılı, tarih kitaplarını okuyan kişinin son derece ihtiyatlı ve dikkatli olması gerekir.