Bu kitap, 1945 yazında, Milano'da, son bölümde anlatılan Yardım Ofısi'nde çalışmış olan arkadaşımın bana aktardığı bilgiler ışığında doğdu. O dönemde vatanlarına geri dönenlerin ve mültecilerin yanı sıra, anlatmaya çalıştıklarıma benzer birlikler de İtalya'ya geldi. Bunlar ıstırap dolu yılların katılaştırdığı, ancak asla küçük düşüremediği erkekler ve kadınlar, Nazizm'in kökünden mahvettiği ve İtalya'da az tanınan uygarlıktan geride kalabilenlerdi. Zayıf düşmüşlerdi ama onurlarını koruduklarının bilincindeydiler...

Şimdi Değilse Ne Zaman?

Primo Levi