Friedrich Engels’in Die Rolle der Gewalt in der Geschichte, 1887-1888 [1895-1896] adlı yapıtını, Seyhan Erdoğdu İngilizcesinden (The Role of Force in History -A Study of Bismarck’s Policy of Blood and Iron- Translated by Jack Cohen, edited and with an introduction by Ernst Wangermann, Lawrence & Wishart, London 1968) dilimize çevirdi ve kitap Tarihte Zorun Rolü -Bismarck’ın Kan ve Zulüm Politikası Üzerine Bir Çalışma adı ile Sol Yayınları tarafından Ekim 2011 (Birinci Baskı: Kasım 1974; İkinci Baskı: Haziran 1979; Üçüncü Baskı: Kasım 1992) tarihinde Ankara’da Kuban Matbaacılık’ta bastırıldı.
Tarihte zorun rolü hakkındaki tartışmanın özü neydi? Dühring, felsefe ve iktisat konusundaki ders kitaplarında, insanın insan tarafından sömürülmesinin esasının, tarihsel bir zor eylemi olduğunu ve bunun daha güçlü kişi ya da sınıf yararına, sömürücü bir iktisadi sistem yarattığını iddia etmişti. Dolayısıyla, bir devrimci hareketin itici gücü, sömürüyü sürdürmeyi amaçlayan mevcut haksız zor uygulamasına karşı duyulan ahlaki tepki olmalıydı. Engels, Dühring'i çürütürken, insanlık tarihinde siyasal zorun ve onun sağladığı iktidar sisteminin, bağımsız ve öncel unsurlar olduğunu önermenin saçmalığını sergiler. Geniş tarih bilgisine dayanarak, zorun amaçladığı hedefin ve çeşitli dönemlerde emrinde bulunan silahların, üretici güçler düzeyine ve diğer iktisadi unsurlara nasıl bağlı olduğunu gösterir. Bu durumda siyasal güç, uzun dönemde, her zaman iktisadi ve toplumsal güçler dengesindeki değişikliklere kendini uyarlamak ve iktisadi gelişmenin buyruklarına boyuneğmek zorundaydı. Bir üretim tarzı ve ona uygun olan siyasal sistem, bunu sürdürmek için gerekli olan zor derecesine bakılarak değil, gelişmeyi engelliyor mu yoksa hızlandırıyor mu, buna bakılarak değerlendirilmelidir. Kölelik ilk doğduğunda, tarihsel anlamda ileri bir adımdı, çünkü ilkel topluluğu dağıttı ve toplumun üretken gücünü geliştirdi. Geçmişte ne zaman siyasal güç, iktisadi gelişme ile çatıştıysa, çatışma her zaman siyasal gücün devrilmesiyle sonuçlanmıştır: iktisadi gelişme, amansız ve istisnasız bir biçimde ezip geçmiştir.
Ernst Wangerman
