Kitabın yazıldığı yıllarda (1307-1308) Anadolu ahalisi Haçlı ve Moğol istilacılarıyla mücadele etmektedir. Yûnus Emre, bu dış çatışmayla iç çatışmayı kaynaştırarak anlatır. İstilaya uğrayan belde zâhirde "Rumili", bâtında ise "gönül"dür. İstilacılar ise zâhirde "Haçlılar, Moğollar" iken, bâtında "öfke, kıskançlık, cimrilik ve gıybet"tir. Aziz Yûnus, bizlere gönül hanemizi bu yağmadan korumanın, kurtarmanın yollarını öğretmektedir. Allah ondan razı olsun.
Ancak belirtmek gerekir ki, Risâletü’n-Nushiyye şerhi olan bu kitapta ne yazık ki Yûnus Emre'nin o her beyti ser levha olan Divanı gibi vurucu beyitler görmüyoruz. Mustafa Tatcı'nın açıklamaları tam tadında, insanı yormuyor. Fakat alıntıladığı hadis-i şeriflere kaynak göstermemesi iyi olmamış. Umarım yeni baskılarda bu kaynaklar dipnotlarda verilir.
Madem öyle sözü, şairlerin en güzeli, beliğ yazanların en fasihi ile bitirelim:
Bu ne hâldür sana iy faydasuz cân
Ki yokdur gayretün iy kaydasuz cân
(Ey kendisine bile faydası olmayan cân! Bu ne hâldir? Ey fikirsiz kişi! Kendimi düzelteyim diye, niye hiçbir gayretin yoktur.)
Göre ne hâldedür cânun u cismin
Ne kimsesin sen ü yâ nedür ismün
(Gör bak, cânın ve cismin, için ve dışın ne hâldedir, iyi incele. Sen nasıl bir kimsesin, yâ ismin nedir?)
