"Eylembilim" Oğuzcum Atayın tamamlanmamış olan romanıdır, burada daha çox universitetlə, tələbəlik həyatı ilə bağlı sözlər görmək olar, çünki əsərin əsas baş qəhrəmanı riyaziyyat üzrə professor Server Gözbudakdır. Əsər anlaşılmaq və tutunmaq üçün mübarizə aparan professorun gündəliyi şəklində verilir. Dərs dediyi universitetdə müəllim-tələbə münasibətləri, müəllimlərin və tələbələrin bir-birilərinə yanaşma şəkilləri, siyasi ayrı-seçkiliklər Atay qələminə xass olan bir ironiya ilə göstərilir, çatışma sırasında öldürülənlərin universitetin bağçasında dəfn olunması ilə bağlı qaldıran məsələ üçün edilən iclas əsərin ən yüksək nöqtəsi olaraq adlandırıla bilər, Sərvər müəllimin də cəsarətini ən açıq şəkildə göstərdiyi hissə də elə buradadır
Əsəri oxuyan zaman düşündüm ki, bu tam da "Tutunamayanlar" səviyyəsində, onunla paralel bir hiss yaratdı məndə, lakin sonda qərar verdim ki, "Eylembilim" təkrar oxunmalı və yenidən fərqi pəncərədən baxılmalıdır, bu səbəbdən onu yenidən oxumaq üzrə rəfə yerləşdirirəm.
Oğuz Atay qələmini oxumaq cəsarətini göstərənlərə xoş mütaliələr
Beni uzun zamandır bu kadar etkileyen bir şiir kitabı olmadı. Kitaptaki şiirler o kadar derin ve duygu yüklü ki, üzüldüğümde bile gözyaşımı kolay kolay göstermeyen ben bazı dizelerde kendimi gözleri dolmuş halde buldum. Bunu yapmak kolay bir şey değil ve ustalık gerektirir.
Kitabın yazarından bahsetmek istiyorum ilk. Kendisi -
“ İçinden tramvayların geçmediği heyecanlar kaldı mı hâlâ? Ve şu paslı günlerde ölmeyi emreden küstah da kim?
Yıldızlar asılıyor dünyadan
yüryüzüne yıldızlar.. Yara bantları gibi geçici, beyaz bir şarap gibi akışkan, bir o kadar da pahalı yıldızlar. Vaktin hiç bir şeyi göstermediği yerden ellerimin soğukluğuna ‘Merhaba’ diyen yıldızlar.. Vaktim azalıyor; daralıyorum… “
Bir dəfə haradasa oxumuşdum ki, eybəcər çiçəklər getdikcə artıb-çoxalır. Çünki hər birimiz qəşəng çiçəkləri qırırıq, ona görə də eybəcər çiçəklər sonacan qalıb toxumlayır və tədricən bütün dünya eybəcərləşir. Səbəbkar də çiçəkləri qıranlardır.
Çok yorgunum, ama uyumak istemiyorum. Yapacağım çok şey var, hayatın sonsuza dek süreceğini sandığım günlerde hep ertelediğim şeyler bunlar, sonra hayatın yaşanmaya değmeyeceğine inanmaya başlayınca da unuttuğum...