Cengiz Aytmatov, Beyaz Gemi'nin sonunda, "Doğru sanat insanı üzmelidir." diyordu. Hemingway bunu fazlasıyla başardı.
Kitabın sonunu tekrar tekrar okudum. Bir son ancak bu kadar etkileyici olabilirdi. İnsan hayatındaki mutlulukların sınırları, bu mutlulukların elinden kayıp gidişine karşı çaresiz kalışı...
Hemingway kitaba birçok alternatif son yazmış. Hatta bazı arkadaşları belirlediği sonu eleştirmiş, değiştirmesini telkin etmiş. Fakat Hemingway hislerine güvenmiş. İyi ki de güvenmiş. Çünkü bir kitap ancak bu kadar etkileyici bitebilirdi.
Hakan Günday'ın dediği gibi sanırım:
"Daha anlayamamıştık, sonunda ölüm olan bir hayatta mutlu son olmasının mantığa aykırı olduğunu."
