Önsözden
İbn Haldun'u Batılılardan önce, Türkler keşfetmiştir desek yeridir. Taşköprizâde'nin, Kâtib Çelebi'nin, Naîma'nın Mukaddime'den istifade ettikleri anlaşılmaktadır.
Kâtib Çelebi, bu mesuliyetli işi; “medeniyetin temel unsurlarından en zor ve en hassas olanı” diye tarif eder. Zira nesilleri bozan, milletleri yıkan ve beşerî nizamı altüst eden haram illetinden müminleri muhafaza etmek, öyle anlaşılıyor ki bu teşkilâtın temel gayesiydi. İnsanların harama meylettiği en mühim nokta şüphesiz ölçü ve tartılarında hakkı gözetememe durumunda vuku bulmaktadır.
Eserlerinin sayısı ile alakalı muhtelif rivayetler vardır.
Taşköprüzade 3 adet derken, Katib Çelebi, sayıyı 7 olarak söyler. İbrahim Hakkı Konyalı ise 18 olarak zikreder. Anlaşılan o ki tasnif çalışmaları arttıkça bu sayı da artmaya devam edecektir.
Facia da şu: Kâtip Çelebi, genç yaşta öldü. Çok çalışkan, gayretli bir insandı fakat Islam coğrafyasının tekamülünü o zaman bilemezdi, bilmiyordu. Kâtip Çelebi Avru- palılarla temasa geçmeden evvel, bir dünya coğrafyası yazmayı dü- şündü. Cihannüma "dünyayı gösteren" manasına gelir. İşe Balkan- ları tanıtmakla başlamış ve bir kısmını
Sayfa 45
Mizan Al-hakk fi'htiyar Al-ahakk adlı kitabında ve diğer kitaplarında Katib Çelebi, halkı felsefi gerçeklerden haberdar etmenin tehlikelerine değinir. Bundan dolayıdır ki, halka vaaz veren din adamlarına şu öğütte bulunur: Halkın anlayışının üstüne çıkacak şekilde hassas konulara girmeyiniz. Mutasavvıfların kullandığı dili kullanmayınız. Sizi dinleyen halk çoğunluğu, fikren anlayış gücüne sahip değildir ve cehaleti bilgiye dönüştürecek akılcı olanaklardan yoksundur. Akla yatkın şekilde konuşacak olursanız onların düşmanlığını kazanırsınız"
Sayfa 530
Katib Çelebi adıyla Osmanlı tarihinde ün yapmış olan yazarımız, tıpkı kendisinden öncekiler gibi , halkın aklen yetersiz olup bilgi edinme olasılığından yoksun bulunduğunu ve eğer halka akılcı bilgiler verilmeye kalkılacak olursa, bunun çok olumsuz sonuçlar doğuracağını ve esasen halkın kendisinin de fikren gelişme hevesinde olmadığını söyler.