Ziya Gökalp, Talat Paşa’ya yazdığı şiirde, Leibniz’in Monadoloji’sinde birbirlerinden habersiz monadların (ruhların) ilahi bir iradeyle harekete geçmesine referans vererek Talat Paşa’nın da Türkleri milli şuurla harekete geçirdiğini söyler.
“Bütün kalbler Leibniz’in Monad’ı
Gibi şahsi bir tül ile örtülü
Birbirine kapalıyken.. Parladı
Milli bir nur şeffaf etti o tülü”
“O nur senin zekandır ki fark eder
Tezatların içindeki ahengi
Mezcederek yine bize zerk eder
Önce bizden topladığı bin rengi”
“Sen canları birleştiren bir ruhsun
Vicdanını sende görür cemiyet
O bir necat teknesidir, sen Nuh’sun
Sen olmasan öksüz kalır bu millet”
“Türk neferi gibi temiz yürekli
Tesallufsuz, tefahursuz bir Alp’sin
Türk tarihi gibi namus heykeli
Hiçbir zaman sarsılmayan bir kalpsin”