Eski Dünya'daki Wölkerwanderung, MÖ c. 1250 - 950
Mısır kayıtları Merneptah tarafından milattan önce 1220'de geri püskürtülen göçmen halklar koalisyonunun Libyalı lideriyle 3. Ramses tarafından milattan önce 1188'de geri püskürtülen istilacı ordusunun diğer Libyalı liderinin adlarını korumuştur. İsrailoğulları'nın geleneğine göre çok daha ünlü bir adsa, İsrailoğulları'nın Mısır'dan Mavera-i Ürdün'e yaptıkları, sonuçta işgal ettikleri Suriye topraklarını fethetmelerinin başlangıcı olan zorlu yolculukta onlara öncülük eden Musa' dır ( Musa adının İbranicesi Moşe'dir.) Ama Mısır kayıtları Musa'nın tarihselliğini belgelememektedir. Milattan önce 13 yüzyılın Mısır kayıtlarında Mose adlı en az 2 Mısırlı olduğu görülmektedir. Bu haliyle bu iki bileşenden ilkinin bir tanrı adı olduğu, "mose" ya da "messe" ile biten bir birleşik teoforik adın kısaltması gibi gelmektedir. Ahmose (Amasis), Tuthmose (Tutmosis), Remesse (Ramses) en bilindik örneklerdir.
İsrailoğulları'nın geleneğine göre Musa Mısır'da büyümüştü ve bir tek tanrıcıydı. Bu gelenek herhangi bir şekilde gerçekle uyuşuyorsa, Musa'nın tam haliyle en muhtemel adı Aton-Mose' ydi. Çünkü Aton'a tapınma, Firavunlar Devri Mısır tarihinde kayda geçmiş yegane tek tanrıcı külttür.
Sayfa 143 - Ayrıntı Yayınları
Ayasofya Camii’nin müze yapılması
Kaldı ki Ayasofya Camii’nin müze yapılması fikri de bizden değil, bizzat İngilizlerden gelmiş (İngiliz tarihçi Arnold Toynbee fikir babalarından biridir), bu görev Lozan’dan sonra Amerika Birleşik Devletleri’ne havale edilmiş ve 1930 yılında sırf Ayasofya’yı müze yapmak maksadıyla kurulmuş olan Amerikan Bizans Enstitüsü ertesi yıl resmî kanallardan devreye sokulmak suretiyle mozaiklerin restorasyonu perdesi arkasında cami olmaktan çıkarılarak müze yapılmıştır.
Matthew Arnold, 1869'da şöyle yazıyordu: "Kültürün bıkıp usanmadan yapmaya çalıştığı şey, eğitimsiz kişilerin hoşuna giden şeyleri yerine getirmek değil, gerçekten güzel olandan hoşlanmalarını sağlamaktır.”
... şu kalp, bildim bileli
Nice sevilmiş de olmamıştır tutsak;
Ama bir şey yakar derinliklerini
Çok tuhaf, çok huzursuz, çok mutlak.
MATTHEW ARNOLD, “Veda”