Kitap 800 ile 1200 seneleri arasındaki Orta Asya’da yaşanan durumu tarih sırasına göre çok akıcı bir dille anlatmaktadır. İlk başlangıcı İbn-i Sina ile Birûni arasında geçen bilimsel alışverişten bahsederek başlıyor. Dünyanın en geri kalmış ülkelerinden biri olan Afganistan’ın da içinde bulunduğu bölgenin bir zamanlar önde gelen bilim adamları ve düşünürlerin yetiştiği yer olduğuna tanıklık ediyoruz. Avrupa’nın, Orta Asya’da 11. asırda varolan “normal bilime” 17. asıra kadar erişemediği görebiliriz. Her türlü bilimsel araştırmanın temelinde matematik ve geometrinin, sonrasındaysa genel mantığın ve felsefenin önemli olduğu görülmektedir. Orta Asya’da kıtalar arası ticaret, kültürler arası etkileşimi doğurmuştu. Sulama sistemlerinin kullanıldığı tarım da yüksek seviyeli teknik kabiliyet ve yoğun ilerleme arzusu ortaya çıkarmıştır. Bölgede dini çoğulculukla her dinin kendi dilini getirdiğini ve değişime açık olduğunu görmekteyiz. Sonrasındaysa önce Arap fetihleri, baskıcı yönetim şekilleri sonra Moğol istilası, Selçuklu dönemi ile saraydakilerin gösterişe, mimariye, resme değer vermesini, Orta Asya’daki yaşayışı ve kalkınmayı geriye götürerek bir kültürün yok edilişine şahitlik ediyoruz. Bölgede olan olayların temel başlangıç sebebinin ise müslümanlar arasındaki sünni-şii ayrışmasının olduğu anlatılmaktadır. Kitapta Halife Memun, Nizamilmülk, İbn-i Sina, Ömer Hayyam, Bîruni, Buharî, Gazalî gibi birçok bilim insanının hangi şartlarda ne katkılar yaptıklarını okuyacaksınız. Tarihi ezberden okumayla öğrenemeyenlere mutlaka bu kitabı yaşayarak öğrenmelerini tavsiye ederim.
Alice Feeney
