Bilişsel rahatlık halindeyseniz, muhtemelen keyfiniz yerindedir; gördüğünüzü beğenir, duyduğunuza inanır, sezgilerinize güvenir ve şu anki durumun sizi rahatlatacak kadar tanıdık olduğunu hissedersiniz. Aynı zamanda, düşünceleriniz göreceli olarak gelişigüzel ve yüzeysel olabilir. Gergin hissettiğinizdeyse, teyakkuz halinde ve kuşkucu olma, yaptığınız şeye daha fazla çaba harcama, kendinizi daha rahatsız hissetme ve daha az hata yapma olasılığınız artar, ama her zamankinden daha az sezgisel ve daha az yaratıcı olursunuz.
Sayfa 72Kitabı okudu
İnsanların "iyi" yanının Apollon'un akılcılık, düzen, ahenk ve bilgeliği, "kötü" yanırım ise Dionysos'un kaos, dağınıklık ve zevk düşkünlüğü olduğunu varsayalım. Temel olarak Apolloncu özellik arzunun sınırlanması ve bastırılmasıdır ve bunun zıddında Dionysosçu sınırsız rahatlık ve şehvet bulunur. İnsanlar, sosyal anlamda istenir ve bireysel olarak kabul edilebilir davranışları yöneten bilişsel kontrollerin yok edildiği, askıya alındığı veya çarpıtıldığı durumlarda kötücülleşebilirler. Bilişsel kontrollerin askıya alınmasının birçok sonucu vardır. Bilişsel kontrollerle beraber vicdan, özfarkındalık, kişisel sorumluluk algısı, zorunluluk, sadakat, güvenilirlik, ahlak, suçluluk, utanç, korku ve kişinin kendi davranışlarının sonucunu kâr-zarar analizi yaparak öngörmesi de askıya alınır.
Bilişsel rahatlık iyi duyguların hem nedeni hem de sonucudur.
Burada da, salt maruz kalma etkisinde olduğu gibi, bağlantı biyolojik anlam ifade ediyor. İyi bir ruh hali, işlerin genelde iyi gittiğinin ve tedbirin elden bırakılabileceğinin işaretidir. Kötü bir ruh hali ise işlerin pek iyi gitmediğini, bir tehlike olabileceğini ve tetikte olmak gerektiğini işaret eder. Bilİşsel rahatlık iyi duyguların hem nedeni hem de sonucudur.
1. Sistem'in Özellilderi
• izlenimler, duygular ve eğilimler üretir; 2. Sistem tarafından desteklendiğinde bunlar inançlara, tutumlara ve niyetlere dönüşür
• otomatik olarak ve hızlıca, az çabayla ya da çaba gerektirmeden ve istemli bir kontrol duygusu olmaksızın işler
• belirli bir model saptandığında, 2. Sistem tarafından dikkati seferber etnek üzere programlanabilir (arama)
• ustaca tepkiler gösterir ve yeterli bir eğitimden sonra ustaca sezgiler üretir
• çağrışımsal bellekte etkinleştirilmiş fikirlerin tutarlı bir modelini yaratır
• bilişsel rahatlık duygusuyla doğruluk yanılsamaları, zevkli duygular ve azaltılmış bir uyanıklık hali arasında bağ kurar
• şaşırtıcı olanı normal olandan ayırt eder
• nedenler ve amaçlar çıkarsar ve icat eder
• belirsizliği göz ardı eder ve kuşkuyu bastırır
• inanmaya ve doğrulamaya eğilimlidir
• duygusal tutarlılığı abartır (hale etkisi)
• mevcut delillere odaklanır ve eksik delilleri önemsemez (GNHO)
• sınırlı bir temel değerlendirmeler kümesi üretir
• kümeleri normlar ve prototiplerle temsil eder, kaynaştırmaz
• değişik ölçeklerdeki yoğunlukları eşleştirir (örn. büyüklük ve ses düzeyi)
• amaçlanandan fazlasını hesaplar (zihinsel çifte)
• bazen zor bir soruyu daha kolay bir soruyla ikame eder (kısa yol )
• değişikliklere karşı durumlara karşı olduğundan daha duyarlıdır (beklenti teorisi) *
• düşük ihtimallere gereğinden fazla ağırlık verir*
• niceliğe azalan bir duyarlılık gösterir (psikofizik) *
• kayıplara, kazançlardan daha güçlü bir tepki verir (kayıptan kaçınma) *
• karar alma sorunlarını birbirinden yalıtarak dar bir çerçeveye
oturtur
Tekrarlar bilişsel rahatlık ve ferahlatıcı bir tanıdıklık duygusu yaratır.
