Tip olarak en ilkel, çıplak ve her şeyden mahrum bir insanı alalım. Bu türlü
bir insan için mirastan bahsedemeyiz. Zira, aldığımız misal, ailesiz, sabit meskensiz, ilkel bir insandır. Bu noktada, kazanmanın tabii kanunlarını arayacak olursak, yalnız tek bir esas görülür: Çalışmak… Bundan başka çare yoktur…
İnsan, tabii olarak, şahsına sahiptir; bu hassa, insanı bütün dünyaya sahip
kılabilir. Yani insan, zekâsı, sanatı, iradesi sayesinde bütün unsurlara boyun
eğdirebilir. Bu, bize çalışmanın yüksek kıymetini, ahlaki vasfını ve her şeyden
mukaddes olan bir hakkı, çalışmak hakkını gösterir.
Çalışma, insanların cismani kuvvetlerini geliştirir ve hayat için elzem olan
şeyleri temin eder. Çalışmaksızın fikri gelişme ve ahlaki olgunlaşma da mümkün değildir.
"Tembellik bütün fenalıkların anasıdır."
1930
Medenî Bilgiler Kitabı İçin El Yazısı Taslak
(ATABE, c.23, s.66, 253-255; el yazısı taslakları fotokopileriyle birlikte
aktaran: Prof. Dr. A. Âfetinan, Medenî Bilgiler ve M. Kemal Atatürk'ün
El Yazıları, s.351-547)