5.12.1934 Kadınlara Seçme, Seçilme Hakkı Verilmesi Sürecine Dair
günümüzden yaklaşık 100 yıl önce, 16 mart 1924 tarihinde ankarada I. meclis binasında saat 13:45te dönemin mebusları toplanır.
mebusların toplanma nedenlerinden birisi de seçilecek olan mebus adaylarının taşıması gereken vasıfları belirleyip karar verme hususudur.
bu hususta oturuma başkanlık eden tbmm reisi ali fethi (okyar) bey 10. ve 11.
Mareşal Fevzi Çakmak
Mareşal, "Dersim İslahı" için ilk aşamada şunları önerir:
A — Ana yolların inşası
B — Silahların toplanması
C — Reislerin, bey ve ağaların, seyitlerin bir daha gelmemek üzere Batı Anadolu’ya gönderilmeleri
D — Reisler alındıktan sonra halkın da en şerir olanların Dersim’den uzak ovalara şevki ve öz Türk köyleri içine dağıtılmaları, Dersim’de kalacak olanları da reislerden alınacak olan araziye bağlamak teşkil eder.
Mareşal Çakmak, Dersim’den çıkarılmaları gereken aşiret reislerinin adlarını tek tek saydıktan sonra ikinci aşamada da şu önlemleri sıralıyor:
A — Düzeni sağlamak için dağ livası (iki alay dan oluşan askeri birlik) bulundurulması,
B — Gereken yerlere blok havuzlar yapılması,
C — İdari yapıyı yeniden düzenleyip iyileştirmesi,
D — Yerli memurların tümüyle çıkarılmaları, Dersim’e iyi memurların tayini,
E — Yüksek memurlara adeta koloni İdarelerindeki yetkilerin verilmesi,
F — Propagandaya kuvvet verilmesi ve Türklüğün telkini,
G — Kürtçe yerine Türk dilinin yerleştirilmesi için gereken bilimsel ve idari yetkilerin alınması.
Mareşal Çakmak «özetle» diyordu:
1 — Dersim’de bugünkü durumun devamı tehlikelidir. Bu durumun devamı Dersimlilerin mane viyatlarını kuvvetlendiriyor,
2 — Dersimli okşanmakla kazanılmaz. Silahlı Kuvvetlerin müdahalesi Dersimliye daha çok tesir yapar ve iyileştirmenin esasını oluşturur,
3 — Dersim önce koloni gibi ele alınmalı, Türk toplumu içinde Kürtlük eritilmeli, ondan sonra ve yavaş yavaş öz Türk hukuku uygulanmalıdır.
Sayfa 57Kitabı okudu
1 Eylül 1919 günü Erzincan'dan Sivas'a doğru yola çıkılmak üzereyken, "Dersim Kürtleri boğazı tutmuşlar. Tehlike var.
Geçilemez." haberi gelir. Atatürk tehlikeyi göze alıp yola devam kararı verir, ancak bazı korunma tedbirleri de aldırır. Nutuk'ta, delice bir cesaret olarak görünebilecek olan bu kararı niçin aldığını şöyle anlatır:
“Bu tertip ve tarzı hareketi, mâkul ve emniyetli görmiyenler bulunabilir. Gerçi bu tarihlerde Elâziz (bugünkü Elazığ) Valisi Ali Galip Beyin Dersim'de dolaştığı ve bazı tesvilât (aldatmaca) ve tertibata çalıştığı malum idiyse de izah edeyim ki, ben, evvelâ hakikaten Boğazın tutulduğuna kani olmadım. Bunu, hükümeti merkeziyenin mümaşatkârı (yoldaşları) olabileceğini tahmin ettiğim bazı kimseler tarafından, mahza (sadece), beni tevakkufa (durmaya) mecbur etmek için tasnif edilmiş (uydurulmuş), bir plan telâkki ettim. Saniyen (ikinci olarak), Dersim Kürtleri Boğazı tutmuşlarsa, bunların alabilecekleri tertibatın, uzak tepelerden yola ateş etmekten ibaret kalması, bence, çok muhtemel idi.”
Sayfa 454 - İş bankasıKitabı okudu
'Çözülme'
"Bir şey sadece 'masal' olduğu için değersiz olmaz.. Masallar içeriklerinin gerçekliğinden bağımsız olarak -işlevsel olduğu sürece- değerlidir. İşlevsel masal hayata bir anlam, topluma ise bunun üstünden bir kimlik ve hukuk verir, üyelerinin yaşamda kalmasını sağlar.
Bir sebepten bu fonksiyonları yerine getiremeyen masallar çürümeye başlar ve içlerinde kök saldıkları toplumu da çürütürler. Üyelerinin kalitesiz yaşamasına, sakatlanmasına hatta ölmesine sebep olurlar. Toplumsal eşitsizlik, yıkım ve sömürü için meşrulaştırma aracına dönerler. Bu tip masallar tasfiye edilmelidir. Yerine içinde yaşanılan çağın ekonomik, siyasi, kültürel gereklerine uygun yeni masallar türetilmeli ve siyasi erk eliyle hakim kılınmalıdır. Masalsız toplum olmaz..
Bizim trajedimiz çağın en problemli, en işlevsiz ve en maladaptif* masalıyla karşı karşıya olmaktan kaynaklanıyor. Alternatif masalı kurmak gerek, tüm masallar böyle başlar ve önce seçkinler arasında yayılır. İki nesil sonra halk kitlelerine nüfuz eder. Zor fakat imkansız değil."
(Alıntı)
'Farkında' olan birinden önemli olduğunu düşündüğüm yukarıdaki ilginç değerlendirme bugünkü dersim olur..
- Bir toplumun kuşaktan kuşağa aktarılarak genetik hafızasında yer tutan efsaneleri, mitleri, travmaları, sevinçleri unutulmaya başlarsa toplumsal çözülme kaçınılmazdır. Böyle topluluklar, ırkı, adı sanı belli olmayan kalabalık yığınlar olarak tarihten silinir gider...
Örnekleri çoktur, araştırılmaya değer..
Dersim, bugünkü "Tunceli“yle sınırlı olmayan, bir ucu Sivas'a, diğer ucu Erzurum ve Van'a uzanan, oldukça geniş bir coğrafyanın ismi.
Sayfa 278Kitabı okudu
Seyit Rıza, adı üstünde bir seyittir. Yani bir tarikat lideridir. Bu açıdan bugünkü fethullah Gülen'den ya da said-i kürdi 'den, şeyh Sait 'ten ya da Menemen gerici ayaklanmasini gerçekleştiren derviş Mehmet 'ten pek bir farki yoktur. Tek farkı Sünni değil alevi olmasıdır.
Sayfa 176Kitabı okudu
Bu hayatta en özendiğim insanlar asla pes etmeyenler. Ben hayatımın her evresinde yapamıyorum bunu, stresime yenik düşüyorum bazen. Ama öyle insanlar görüyorum ki Allah göstermesin benim başıma gelse yataklara düşeceğim olayları cesaretle göğüslüyor, düştükleri yerden sanki hiç düşmemiş gibi daha da güçlü kalkıyorlar. Benim burun kıvırdıklarımı bir fırsat olarak görüyor ve deniyorlar. Başarısızlık onları tökezletmiyor, hemen yeni bir yola giriyorlar başarılı olma umuduyla. Bu bana gereken bir yaşam biçimi, bunu fark ettim. Bunun için önce stresimi dizginleyeceğim, sonra kendi değerimin farkına varacağım. Bu da bugünkü dersim olsun.
Dersim’in 1892'de tespit edilen, Hozat merkez ilçe olmak üzere, Ovacık (Pulur), Çemişgezek, Çarsancak (Peri, Karaçor), Mazgirt, Nazimiye (Kızılkilise) ve Pah (Kocakoç) kazalarından oluşan statüsü 1936 yılına dek geçerliliğini korur. Bugünkü Tunceli sınırları içinde yer alan Pertek ilçesi ise 1927 yılma dek Çarsancak'a bağlı bir köy durumundaydı.
1927’de Elazığ'a bağlı bir ilçe durumuna getirilen Pertek, 1936'da Dersim yerine yeni kurulan Tunceli vilayetine bağ lanır.
Sayfa 103 - Yön yayıncılık 1994-Kitabı okudu
Mareşal çakmak özetle:
Dersim’de bugünkü durumun devamı tehlikelidir. Dersimle okşanmakla kazanılmaz. Silahlı kuvvetlerin müdahalesi Dersimliye daha çok tesir yapar ve iyileştirmenin esasını oluşturur. Dersim önce koloni gibi ele alınmalı, Türk toplumu içinde Kürtlük eritilmeli, ondan sonra ve yavaş yavaş Türk hukuku uygulanmalıdır.
Kürtler ve Ermeniler arasında politik açıdan her zaman eşitsiz bir ilişki olagelmiştir; Ermeniler genellikle ekonomik açıdan sömürülmüş ve Kürt aşiret liderleri tarafından pek çok kıyıma uğratılmışlardır. Bu baskıdan kaçmak için bilinmeyen sayıda Ermeni 19. yüzyılda Müslüman olmuş ve Kürt kimliğini benimsemiştir. 20. yüzyılın başlarında Dersim (bugünkü Tunceli) bölgesini ziyaret eden bir Avrupalı, birçok Alevî’nin son zamanlarda Ermenilikten dönmüş olduğunu kaydeder
Kürtler ve Ermeniler arasında politik açıdan her zaman eşitsiz bir ilişki olagelmiştir; Ermeniler genellikle ekonomik açıdan sömürülmüş ve Kürt aşiret liderleri tarafından pek çok kıyıma uğratılmışlardır. Bu baskıdan kaçmak için bilinmeyen sayıda Ermeni 19. yüzyılda Müslüman olmuş ve Kürt kimliğini benimsemiştir. 20. yüzyılın başlarında Dersim (bugünkü Tunceli) bölgesini ziyaret eden bir Avrupalı, birçok Alevi'nin son zamanlarda Ermenilikten dönmüş olduğunu kaydeder.
Kadınların tiyatrolarda rol alması sağlanır. Bunlarla da kalınmaz, model şahsiyeder yetiştirilir[121]. Bu amaç doğrultusunda olmak üzere, Mustafa Kemal bazı kız çocuklarını evlat edinir ve onlan arzuladığı tarzda eğitir. Erkeklerle bir arada ve erkeklerden farksız olacak şekilde onları topluma dahil eder. Birisi (Afet İnan) Avrupa’ya eğitime gönderilir ve genç yaşında Ankara Üniversitesi’nde tarih profesörü yapılır. Bir başkası (Sabiha Gökçen) ise bir pilot olarak yetiştirilir. Hatta Dersim isyanında kullandığı uçağıyla isyancıların üzerine bomba yağdırarak aldığı eğitimin hakkım verir[122]. Ayrıca, Avrupa’ya ne kadar modern olunduğunu göstermek için Meclise kadın milletvekilleri seçtirilir.[123]
121 Bkz: Özakman, Turgut, “Türk Tiyatrosu ve Atatürk”, s. 1053-1062
122 Ahmad, Modem Türkiye’nin Oluşumu, s. 126; Doğramacı, “Atatürk ve Kadın”, s. 105;
Göksel, “Atatürk ve Kadın Haklan”, s. 231, 232
123 Cumhur, “Türk Kadnıyla İlgili Sorunlar”, s. 729; Hüner, “Türk Kadınının Geçirdiği Evrimin Tarihçesi ve Bugünkü Durumu”, s. 169
Sayfa 161
