Paranın nasıl geliştiği konusunda ekonomi metinlerinde verilen alışıldık
açıklamalarda, başlangıç noktasının takas olduğu varsayılır. En başından iti-
baren, rekabet içerisindeki bireyler kendi rasyonel kişisel çıkarlarını azamiye
çıkarma peşinde koşarlar. Antropoloji, bu idealleştirilmiş tanımı desteklemi-
yor. Mauss'a göre takas Polinezya ve Melanezya'da ender görülürken, Pasifik
Kuzeybatı'da hiç duyulmamıştı. Ekonomi antropoloğu George Dalton empa-
tik bir yaklaşımla, 'Takas, parasız değiş tokuşla sınırlı anlamında, hakkında
bilgi sahibi olduğumuz geçmişteki ya da bugündeki hiçbir ekonomik sistemde
hiçbir zaman niceliksel olarak önemli ya da baskın model olmamıştır," der.8
Dalton, yegane takas örneklerinin küçük, ender ya da acil işlemler olduğunu
söyler -günümüzdeki gibi. Bunlar bir yana bırakıldığında, parasız işlemler
ekonomistlerin fantezilerinin kişiliksiz, faydayı azamiye çıkaran işlemlerine
pek de benzemezdi, daha çok, "gelenekle onaylanmış ve karşılıklılık özelliği
içeren kalıcı (ve kimi zaman ritüelleştirilmiş) kişisel ilişkiler gerektirme eğili-
mindeydi."9 Bu tür işlemlere takas değil, ritüelleştirilmiş armağan değiş toku-
şu demek lazım.
Lorduna ekininin dörtte birini vermedikçe köylünün bir toprak parçasını
kullanmasını yasaklayan feodal baronu ayıplıyoruz. Bunlara barbarlık çağı
diyoruz. Ama biçimler değişmiş olsa bile ilişkiler aynı kaldı ve işçi, özgür
sözleşme adı altında feodal yükümlülükleri kabul etmeye zorlanıyor. Çünkü
nereye dönerse dönsün daha iyi şartlar bulamıyor. Her şey özel mülk oldu
ve işçi ya kabul etmek ya da açlıktan ölmek zorunda.
Evlerimiz büyüdü, ama ailelerimiz küçüldü;
konforumuz arttı, ama zamanımız azaldı.
Eğitimimiz arttı, ama mantıgımız azaldı;
bilgimiz arttı, ama yargı gücümüz azaldı;
“Bir hikayeyi ardınızda bırakırken o hikayede sizinle birlikte yaşayan arkadaşlarınızı da geride bıraktığınızı fark edebilirsiniz. Bu da, hikayeler arasındaki alanın tanımlayıcı özelliklerinden biri olan yalnızlığın nedenlerinden biridir.”
Sayfa 323Kitabı okudu
Her şey egoizmle tecrit edildiğinde tozdan başka bir şey kalmaz,
ve fırtına başladığında çamurdan başka bir şeye rastlanmaz.
Günümüzün kapalı ve ardında hiçbir yükümlülük bırakmayan para işleminin aksine armağan işlemi açık uçludur ve katılımcılar arasında sürekli bir bağ yaratır. Başka bir bakış açısıyla, armağan, veren kişiyi içine alır ve biz de armağan verdiğimizde kendimizden bir şey vermiş oluruz. Satılan malların onları satan kişiden ayrı, salt mülk olduğu modern ticari mal işlemlerinin tam tersidir bu. Farkı hepimiz hissedebiliriz. Size armağan edilmiş, nesnel olarak bakıldığında, satın alabileceğiniz bir şeyden ayırt edilemeyecek, ama size veren kişi nedeniyle eşsiz ve özel olan, çok değer verdiğiniz şeyleriniz vardır muhtemelen. Eski insanlar da bu şekilde armağanlarla birlikte sihirli bir niteliğin, bir tinin dolaşıma girdiğinin farkındaydılar.