İyi ve kötü yalnız göreli terimlerdir - Bir şeyin, ayrı olarak ele alındığında değil, yalnız başka bir şeye göre iyi veya kötü olduğu söylenir. Her bir şey için, aynı anda, farklı yönlerden iyi ya da kötü olduğu söylenebilir. Örneğin, Kutsal Kitap'ta, Achitophel'in Absalom'a verdiği öğüdün iyi olduğu söylenir, ancak onun ölümünü hazırladığından, David açısından bu öğüt çok kötüydü. Ve herkes için iyi olmayan diğer pek çok şey için iyidir; kurtuluş insanlar için iyidir, ancak hayvanlar ya da bitkiler için, onlarla bir ilgisi bulunmadığından, ne iyi ne kötüdür. Tanrı'nın, gerçekten de en yüksek derecede iyi olduğu söylenir, çünkü her bir bireyin varlığını koruduğu için her şeyin yararınadır ve bundan daha fazla arzu edilir bir şey yoktur. Ancak, apaçık olduğu üzere, mutlak kötülük yoktur.
Bazıları neden metafizik bir iyi olduğunu ileri sürmektedir - Ancak, herhangi bir ilişkiyle nitelenmemiş metafizik bir iyi aramayı sürdürenler, bir akıl ayrımını gerçek ayrımla ya da kip ayrımıyla karıştırdıkları için, bir yanlış anlama içindeler. Çünkü, şeyin kendisiyle, her şeyde olan kendi varlığını sürdürme çabasını (conatus), 'çaba' ile ne demek istediklerini bilmemelerine rağmen ayırıyorlar. Çünkü, şey ile çabası ya da daha doğrusu sözcüklerle ayırt edilseler de (ve bu yanılgılarının ana nedenidir), gerçekte bu ikisi birbirinden hiçbir biçimde ayrı değildir.
Sayfa 127 - Dost Kitabevi
Cupiditas est ipsa hominis essentia, der Spinoza. Arzu, insanın özüdür. Arzu, yani insanın kendi varlığını sürdürmek için harcadığı çaba (conatus)
Spinoza’nın vazgeçilmez bir ana ilkesi var - conatus teorisi diye biliniyor ve diyor ki, her varlık kendi gücü ölçeğinde varlığını sürdürmeye çabalar... Yani bir şeyin yok olabilmesi için onu yok edecek güce sahip bir “dış neden” zorunludur. Daha da önemlisi, hiçbir şeyin doğasında onun yok oluşunu belirleyecek herhangi bir güç bulunamaz...
Spinoza açısından kesin olan şey, ikiyüzlülülüklerin ve budalalıkların ötesinde, kendi varlığımızı sürdürme çabamızın (conatus) bir eseri olan bir cömertliğin mümkün olduğudur. Kendinden vazgeçmeden başkasıyla varolma. Oysa Spinozist tarzda yaşamayan bizler ya başkasıyla varolurken kendimizden vazgeçeriz, ya da birlikte varolacağımız başkasının kendinden vazgeçmesini talep ederiz. Bu da mutlak bir mutsuzluk ve pasifliktir. Böylece sevgi gibi sevinçli bir duygu bile bir şantaja dönüşür.
Aşk için gösterilen şiddet hemen dikkatimizi çekiyor: gazeteler epeyce yazar bunları. Ancak aşk uğruna kaybedilen sevgi miktarı insan aptallığının (Spinoza buna Ruh Köleliği diyordu) şahikasını oluşturuyor. Aşka yapılan en büyük hakaret karşıdakini belli şartlar dahilinde sevmektir --yani aşka koşullar dayatmak. Düşmanlığa (savaş, dava vesaire) kurallar dayatmak gerekir, çünkü o Kederli bir haldir ve ona dayatılacak her kural meselenin çözümüne yardımcı olur; oysa aşka kurallar dayatmak insan budalalığının ta kendisidir ki buna aslında hayvanlar bile düşmez.
Ulus Baker - Ethica Okumaları II
Felsefe ve Anektod
Bir filozof için "yaşamöyküsü" pek bir şey vermeyecektir. Bir yazar ya da sanatçıyı kavramak için gerekli boyutlardan biri olabilen yaşamöyküsü, genel olarak filozoflar hakkında pek bir şey anlatmaz bize. Filozoflar için, bize bıraktıkları anekdotlar önemlidir. Sözgelimi Platon, Syracusa tiranı tarafından defedilir; Herakleitos dağa çekiyerek tapınakta çocuklarla oyuna dalar; Empedokles kendini Etna yanardağına atar... Şimdi bir Spinoza anekdotu daha... Spinoza'nın "özel" dostlar çevresinden, biyografisinin yazarı düşünür Tschirnhaus anlatıyor: Spinoza'yı bir gün örümcek ağlarına sinekler atıp, nasıl hayatları için ölümüne mücadele ettiklerini seyrederek çocuk gibi kahkahalarla gülerken yakaladım... Bu anekdot, Spinoza adlı, 17. yüzyılın "dönek Yahudi", "lanetli" filozofunun portresinin ana çizgilerini gözlerimiz önünde kurmaktadır: Hayat, her şeyin varlığını sürdürmek için belirsizce ve sonsuzca harcanan bir çabanın (conatus adını verir bu çabaya) süregidişidir... Yani sonsuzca bir akış... Tschirnhaus'un bahsettiği çocukluğu bu düşünürün inanılmaz güçteki düşüncesinin temel unsuru haline getiren işte bu özelliği, yani doğada mutlak bir masumiyeti varsaymasıydı. Bize belki bir "zalimlik" belirtisi olarak görünebilecek bu anekdot, Ethica yazarının asırlar öncesinden bize gönderdiği bir mesajdır aslında: Yaşam hiç bir surette "iyilik" ve "kötülük" terimleriyle sorgulanamaz. Hayat sürer... Yaşamın özü, amaçsızca ve belirsizce süregitmesidir.
Ulus Baker - Kullanışlı Bir Felsefe: Spinozacılık (Kaynak: www.körotonomedya.net)
Conatus non poeniteat votique peracti.
Korku ve istekler ne zaman akılla geldi?
Sayfa 204 - JuvenalisKitabı okudu
