Aydınlanmanın neye isyan ettiği neyi reddettiğini aslında bilsek batı düşünce tarihi içerisinde bu hataları kendi tarihimizde işlemeyeceğiz ama çok büyük kolaycılık yapıp orada yaşanan süreçlerin aynısının islam dünyasında, Türkiye’de yahut Hint’te yahut Çin’de yahut Afrika’da yaşandığı yahut yaşanması gerektiği varsayımıyla hareket ediyoruz ve bunu yaparakta Avrupa merkezciliği evrenselleştiriyoruz farkında olmadan.
Bu Avrupa’da yaşanan hususi bir tecrübedir . Yani Marx çıkıp " Din kitlelerin afyonudur” dediğinde acaba Hristiyanlık dışında, kilise dışında başka ne kadar dini tecrübeyi biliyor idi?
İslamı ne kadar biliyordu ? Hinduizm’i, Budizm’i ne kadar biliyordu? Bu soruları sormamız gerekiyor.
Walter aydınlanma düşüncesi içerisinde kiliseye çok yoğun saldırılar yaparken ve bunu akıl, rasyonalizm, bilim, bilimin ışığı, aklın aydınlanması üzerinden yaparken orada din diye eleştirdiği şey acaba genel manada din, iman, ahlak, erdem miydi? yoksa spesifik olarak Avrupa tarihi içerisinde yaşanan dini tecrübeyi mi kast ediyordu?
Bu soruları sorup doğru cevapları verebilirsek aslında aydınlanma düşüncesinin ne ile hesaplaştığını da daha doğru anlayacağız. O zaman batıdaki dini tecrübeyi kendi tarihi bağlamımız içerisinde anlamlandırmaya çalışacağız ve daha doğru neticelere ulaşacağız. O zaman işte akıldır, bilimdir, düşüncedir, inançtır, sanattır bütün bunlar daha doğru yere oturacaklar.
Adalet kelimesi kelime kökeni itibariyle Arapça’da eşyaları ,parçaları doğru yere yerleştirme koyma anlamında ortaya çıkmıştır.
Lenin’i okumadım ama onun, “din kitlelerin afyonudur,” dediğini başkalarından duydum. Kilisenin basamaklarında kendi kendime konuşuyorum: evet, kitlelerin afyonu. Kendim, ateistim: Mesih Düşmanı’nı okudum ve önemli bir yapıt olduğunu düşünüyorum. Değerlerin değişiminden yanayım ben. Kiliseden kurtulmalıyız, kilise aptalların, ahmakların, cibilliyetsizlerin ve şarlatanların sığınağıdır.
Toplumsallaşan Yeniçağ Avrupa medeniyetinin değerleri, dinin dışlanmasını içerir, çünkü din her çeşit hürleşmeyi, gelişmeyi önleyen en başta gelen unsurdur. Marx’ın ünlü “din, kitlelerin afyonudur” lâfı yanlış anlaşılmıştır. Marx orada dini olumlu bir anlamda kullanıyor aslında; ama olumsuzca algılanıyor. Bizde de öyle olmuştur. Din tu kakadır. Din denince bizde anlaşılan öncelik ve özellikle İslâm olmuştur. Çağdaş medeniyete kulac atanlar, Hırıstıyanlığa yahut başka bir dine değil, Müslümanlığa karşıdırlar. Bütün kötülüklerin başı, Müslümanlık ve tabii onu ortaya çıkartan kişi Hz. Peygamberdir.
Çocukluğumda bu dönemin insanlarının sohbetlerini hatırlıyorum. Hz. Peygamber’de iler tutar taraf bırakmazlardı. Bu çok belirleyici bir unsurdu. Mustafa Kemâl Paşanın da, son derece kötüleyici ifâdelerinin yer aldığı ecnebi dillerdeki tercümelerini gördüm. Ne isteniyor? İlk başlarda devlet önderliğinde, toplumculuğa kayan bir düzen özleniyor. Bu yalnızca Yeniçağ Avrupa medeniyeti ve Rusyada olup bitenlerden ötürü değil; devletçi tarihimizden ileri geliyor.
Lenin’i okumadım ama onun, “din kitlelerin afyonudur,” dediğini başkalarından duydum. Kilisenin basamaklarında kendi kendime konuşuyorum: evet, kitlelerin afyonu. Kendim, ateistim: Mesih Düşmanı’nı okudum ve önemli bir yapıt olduğunu düşünüyorum. Değerlerin değişiminden yanayım ben. Kiliseden kurtulmalıyız, kilise aptalların, ahmakların, cibilliyetsizlerin ve şarlatanların sığınağıdır.