Bir At Bara Girmiş… Ben de hemen söze giriyorum. Kitap, Dovaleh adlı bir showmanin stand-up gösterisi. Mikrofonu alıp konukları selamladığı an başlıyor, kapanış sözleriyle bitiyor. Fikir olarak şahane, keşke öyle kalsaymış :( Mizah anlayışının zekaya göre farklılık gösterdiği düşünülürse zaten salt beğeni pek mümkün görünmüyor. Ben okurken tereddütte kaldım. İhtimal ki: 1)Ben bu ince esprileri anlayamayacak kadar “kalın”ım. 2)Şükürler olsun ki ben bunlara gülmeyi 10 yaşımda bıraktım. Yazar tasvirleriyle moda sokabiliyor . Kendimi loş ışıklı bir barda içkimi yudumlayıp Dovaleh’i dinlerken hayal edebildim. Ama maalesef, bayat üstüne bayat espriler, fıkralar peş peşe patladıkça hesabı ödeyip kalkmak istedim cidden. Neyse eleştiriyi de tadında bırakmak lazım diyorum, gidiyorum.
Kitabın daha ilk sayfasında, kendinizi hikayenin kollarına bırakmadan yazar hakkında bilgilendirmeyi okuduğumda, nasıl bir kitabın beni beklediği az çok tahmin etmiştim açıkçası. Yazar hakkındaki şu cümleyi aktaracağım size. "Muhalif ve barışçıl duruşuyla öne çıkan Grossman, bugün İsrail ve dünya edebiyatının en önemli ve saygın figürleri
Geçmişinde pek çok şey yaşamış bir adamın, dramını, en çok ait hissettiği yerde anlatması üzerine yazılmış bir kitap. Kendi tecrübelerinize yakınsa kitabı okumak size farklı bir bakış açısı sunabilir ama bana, kültürel ve tarih anlamında Dovaleh ve ailesinin başına gelenler tanıdık gelmedi. Özellikle Yahudi tarihini ve kültürünü bilmediğim için. Kitaba çok sığ kaldım okurken de keyif almadım. Bir an önce bitirmek için uğraştığım bir kitap oldu. Benim için tek ilgi çekici karakter hakimdi, sanırım onun öyküsünü okumak beni biraz daha dahil ederdi kitaba.
Çeviri harikaydı. Gerçekten böyle zor bir metini çevirmek için çok emek harcamak gerek.
Öncelikle sıkıcılığıyla ödül almış bu kitabın incelemesini yaparken söylemek istediklerimi nasıl anlatsam bilmiyorum. O kadar berbat espriler yapıyordu ki Dovaleh G. kendimi barda onu dinlerken ve sıkılırken buldum. Kalkıp gitmek istedim. O yüzden kitabı hızla okuyup bitirdim. Net olarak söylüyorum berbat bir eserdi. Bar bir at girmemiş eşşek girmiş sanki...
1954 yılında Kudüs'te doğan David Grossman, barış aktivisti olarak biliniyor.Oğlunun askerlik yaparken ölmesi bile onun barıştan yana tavrını değiştirmemiş.İsrail politikalarını eleştiren David Grossman'nın İsrail ideallerine sadık biri olmadığı için devlet fonu alamayacağını açıklamış.David Grossman "sadakatim, sanatımdır" diyen,
Dovaleh G. tüm görkemiyle sahnede,karşısında sabırsız gözler var onun söyleyeceği tek kelimeyi bekleyen. Öyle mi sahiden?
.
Ne görkemli bir duruş onunkisi ne de seyirciler heyecanlı çocuk gibiler. Gülüş alışverişi yapmak niyetindeler. ‘Paramı verdiğimde beni güldürmek zorundasın Dovaleh’. Öyle mi sahiden?
.
Kafasında oluşturduğu satranç tahtasında ilerliyor kahramanımız bazen baş üstü yürüyor. Çünkü hayat bazı şeyleri ciddiye almak için çok kısa. Hatta insanların size bilerek işkence etmesi, ailenizden birinin ölmesi ya da unutulmak gibi.
.
Sahneye çıkmadan sahnedekinin hayatını didikliyoruz okuyucu olarak. Bu espriyi beğenmedin mi? Öyleyse yapacak bir şey yok. Biraz hayat hikayesine ne dersin? Ama şöyle ilham verici olanından değil bariz acılı olanından. Toplama kampından geçeninden, ezilen biri olmaktan..
.
David Grossman, okuyucuyu öyle bir kurgunun ortasına bırakıyor ki. Aslında biliyorsunuz pek bir hareket olmayacağını bu hikayede. Ama karakterimiz fazlasıyla çekici çünkü adımını attığı sahnede kendiniz olamazsınız, Bunu biliyorsunuz.
.
Filistin doğumlu bir annenin ve Polonya göçmeni bir babanın oğlu olarak dünyaya gelen yazar David Grossman, basit ama sarsıcı bir eser ortaya çıkarmış.
.
Çeviride Aylin Ülçer yer almakta.Ki zorlu bir metin olduğunu düşünüyorum. Fıkraların, tarihi göndermelerin olduğu.. Dipnotlar yeterli ve karakterin konuşmalarındaki bağ hiç kopmuyor bu çeviride. Sade ancak hikayeye oldukça uygun kapak tasarımı ise Nazlım Dumlu’ya ait.
Farklı bir okuma deneyimi oldu benim için. Kitap bitene kadar sevip sevmediğime asla karar veremedim. Dovaleh adlı showman ın stand-up gösterisinden oluşuyor. Mikrofonu alıp seyircileri selamlamasıyla başlıyor hikayemiz. Fakat kitabı bir talk show okuyor gibi düşünmek ve espirilerini eleştirmek yanlış olur. Asıl yolculuk Dovaleh’in çocukluğuna kadar indiğimiz derin psikolojik süreç oluyor. Kitabı okurken her hikayede acaba şimdi ne anlatmak istedi diye derin düşüncelere dalsamda akıcılığı yavaş ve sıkıcı bir kitaptı. Okuduktan sonra bana ne kazandırdığını sorguladım. Hoşuma giden tek yanı üzüntülerimizi, acılarımızı, dertlerimizi, bağırmadan da isyan etmeden de dışavurum yapabileceğimiz bir yol olmuş. Onca yalnızlığa rağmen görülmeye duyulmaya değer o kadar çok şey var ki gözden kaçırdığımız. Bir nebze farkındalık oluşturuyor.
Var olmak bütün olmak için yeterli mi?
Bir At Bara Girmiş romanı da bir stand-up’çının bir akşam sahnede neler anlattığı üzerine kurgulanmış. 'Hayatımı anlatsam roman olur' klişesini David Grossman stand-up’çıya yükleyerek sahnede denemiş ve olmuş. Dovaleh adında gözlüklü, bacaksız ve paspal birinin İsrail’in Natanya şehrinde, ağustos ayında bir gece kulübünde sahneye çıkmasıyla başlıyor roman. Kırk yıl önceki arkadaşı bölge mahkeme eski yargıcı olan Avishai Lazar’ı gösterisini izlemesi için telefonda ikna etmesinden sonra roman yargıcın ve Dovelah’ın anlatımlarıyla ilerliyor. Yargıç romanın sonuna kadar neden ısrarla çağrıldığını anlayamıyor. Gösteriyi izlerken gözlemlerini aktarması romanın bel kemiğini oluşturuyor zira mekânın atmosferini okuyucuya hissettiren yargıcın dili oluyor. Gerilimi, heyecanı, coşkuyu, çöküşü seyircilerden ve Dovelah’tan okuyan, anlatan yargıç kulüpteki nabzı çok iyi yakalıyor.
