~ Vilayeti Şarkiye Müdafai Hukuki Milliye Cemiyeti , Erzurum şubesi bildirisi ~
....Erzurum şubesi, Doğu illerinde Türk'ün haklarını korumakla beraber, zorunlu Ermeni göçü sırasında yapılan kötü davranışlarda halkın kesinlikle ilgisi bulunmadığını, Ermeni mallarının Rus işgaline kadar korunduğunu, buna karşılık Müslümanların pek acımasızca hareketlerle karşılaştığını ve hatta buyruğa aykırı olarak zorunlu göçten alıkonulan bazı Ermenilerin kendilerini koruyanlara karşı reva gördükleri kötülükleri, sağlam belgelerle uygarlık dünyasına duyurmaya ve Doğu illerine yöneltilen hırslı bakışları hükümsüz bırakmak için çalışmaya karar veriyor (Erzurum şubesinin bildirisi).
Erzurum'un kışında giyecek bekleyen binlerce Mehmetçik, hiçbir zaman gelmeyecek giyeceklerin hayalini kurarak titremeye, ileri mevzilerde donmaya devam etti...
Sayfa 108Kitabı okuyor
1828-29 Osmanlı-Rus Savaşı ve Çerkesler
Çarlık Rusya'nın barbar (!) Müslüman milletleri medenileştirme (!) ve Hristiyanlaştırma hareketinin, sözüm ona Hümanist yazar Puşkin'de aynı şekilde yer bulduğuna dair kitaptan bir alıntı:
"Karadeniz'in doğu kıyılarını ele geçirerek Çerkezlerin Türklerle ticaret yapmasına engel olabilir, böylece de onları bize yakınlaştırmaya zorlayabiliriz belki. Zenginlik karşısında gözleri kamaşır da yola gelirler bakarsınız. Semaver de önemli bir yenilik olurdu onlar için. Sonra; daha etkili, daha dürüst, çağımızın eğitimine daha uygun bir başka yol var: İncil'in öğütlenmesi. Çerkezler yakın zamanlarda kabul ettiler Müslümanlığı."
Not: Erzurum Yolculuğu, Alexander Puşkin'in Çar ordusu adına gözlemci ve yazar olarak gönderildiği 1828-29 Osmanlı-Rus Savaşı’nın doğu kanadında; Kafkasya'dan Gürcistan'a, oradan Kars ve Erzurum'a yapılan seferleri kendi üslubuyla kaydettiği eseridir.
Sayfa 15 - İş Bankası Kültür YayınlarıKitabı okuyor
1828-29 Osmanlı-Rus Savaşı ve Çerkesler
Çerkezler nefret ediyorlar bizden. Geniş otlaklarından sürüp çıkarmışız onları. Köyleri yakıp yıkılmış koca koca aşiretler yok edilmiş. Onlar da git gide dağların derinliklerine çekiliyor, oradan baskınlar yapıyorlar. Barışçı Çerkezlerin dostluğuna da güvenilmez. İsyancı yoldaşlarına ger an yardıma hazırdırlar.
...
Hançer ve kılıç, bedenlerinin ayrılmaz bir parçası olmuş. Bir Çerkez çocuğu, daha konuşmayı öğrenmeden bu silahları kullanmayı öğrenir.
Sayfa 14 - İş Bankası Kültür YayınlarıKitabı okuyor
Kafkas cephesi göz ardı edilmişti. Her adam ve her silah Çanakkale Savaşı için gerekliydi. Ruslar kara ve demiryolları inşa etmek, kazançlarını sağlamlaştırmak ve ülkenin idaresini ele almak suretiyle yavaş da olsa hiç durmaksızın ilerlemişlerdi. Van, Bitlis ve Muş’la birlikte büyük Erzurum Kalesi’ni ele geçirmişlerdi. Ne ki, o zamana değin temel çabaları Alman cephesi üzerinde yoğunlaşmışken, artık Türkiye’nin kalbine yöneltecekleri büyük bir saldırının hazırlığına girişmişlerdi. Rus başkumandanı Grandük Nikola, hazırlıklarla; bizzat ilgileniyordu.
Anlaşılıyor ki İngilizler, Mustafa Kemal Paşa'nın, 1919 Mayıs'ında Amasya'da o günkü koşullar altında büyük bir olay olan İngiliz temsilcisini tutuklatmasını, yine Erzurum Kongresi sıralarında bir İngiliz albayını, ileri geri konuşması karşısında, kapı dışarı etmesini, 10 Eylül'de İzmir'e girişinde görüşmek isteyen bir İngiliz albayını kendisine muhatap saymayarak ters yüzü geri çevirmesini ve nihayet İstanbul'u terk etmek zorunda kalacağını unutmuş olacaklardı.
Sayfa 78
