Fatih Harbiye
Peyami Safa, kalemi öyle kuvvetli bir yazar ki! Türkçede, kelimelerin o tür kombinasyonlarda dizilebileceğini asla düşünemediğim incelikle cümleler kuruyor. Aynı zamanda psikolojik tahlili ve iç sesleri o derece derinlere inerek anlatıyor ki başkasının yaşadığı duyguyu, kişinin kendisinden bile daha iyi ifade edebilirmiş gibi geliyor.
1931 yılı basımı Fatih Harbiye, genç Türkiye Cumhuriyeti’nin o dönemine de tanıklık eden çok kıymetli bir kitap. Bugün tesadüf eseri tam da o bölgelerdeydim. Fatih-Harbiye...
Peyami Safa'dan okuduğum ilk eser oldu (4-5 sene önce Fatih Harbiye'yi okudum fakat hem hatırımda çok fazla kalmadığı hem de şu an o zamankine göre daha iyi bilinçli okuduğumu düşündüğüm için onu saymıyorum).
Eser iki bölümden oluşuyor. İlk bölümde Ferit'in çeşitli nedenlerle içinde bulunduğu buhranlı dönemi bol psikolojik tahlillerle okuyoruz. Bu süreçte yaşadığı pansiyondaki kiracılarla olan diyaloglarını ve pansiyondaki yaşayışının içinde bulunduğu durumla birlikte olan gidişatı görüyoruz. Kitap başlarda zorladı diyebilirim. İlk olarak eski türkçe kelimelerin çokluğu ve alt metinde bunlara dönüp bakayım sonra tekrar kaldığım yerden devam edeyim derken işler karışabiliyor hele ki bir cümlede bu şekilde 3 4 kelime varsa. İkinci zorlayan kısım ise ruhani, felsefi, psikoloji ve metafiziki terimlerin de çokluğu ve bu konudaki bilgisiz, ilgisiz kalmam oldu. Ama bir yerden sonra alıştım ve daha hızlı ilerledi kitap.
İkinci bölümde ise bir şekilde Ferit içinde bulunduğu buhran halinin nedenini anlıyor ya da çözüyor ve daha "ruhçu" bir anlayışa bürünüyor. Kitaba adını veren Matmazel Noraliya'nın Koltuğu ise bu bölümde karşımıza çıktı. İlgi çekici kısımdı bu kısım benim için.
Naçizane fikrim benim için öyle olsa da yazarı okumaya başlangıç için bu kitap pek iyi olmayabilir ya da psikolojik tahlillerin olduğu okumalara alışkın değilseniz. Bu nedenle diğer eserlere bakılabilir başlangıç için. Herkese iyi okumalar diliyorum.
Kitap oldukça akıcı bir anlatıma sahip. Hızlı başlıyor fakat ortalara gelince ivmesini biraz kaybediyor. Bu ivme son bölümlerde kısmen yükseliyor. Kitapta yoğun şekilde doğu-batı karşılaştırması yapılıyor ve bu iki kutbun toplum üzerindeki etkilerinden bahsediliyor. Bir tarafta ahlâkî açıdan zayıflamış batı meraklısı zengin gençler ve yozlaşmış hayatları; diğer tarafta şark kültürüne sadık ahlaki değerlerini yitirmemiş yoksul gençler ve sade yaşantıları. Bu iki tezat arasında gidip gelen Anadolu'lu bir kızın öyküsü. Bu açıdan Peyami Safa'nın Fatih-Harbiye romanına da oldukça benziyor. Konusu bakımından ve işleniş tarzıyla dönemin klasik Türk romancılığı örneği diyebiliriz. Bence yazarın en büyük kusuru Behçet ile Fahri rekabetinde Fahri'yi oldukça abartılı ve gereksizce ezik bir şekilde tasvir etmesi. Bu okuyucuda negatif ve karamsar bir etki yaratabiliyor. Bunun dışında yazarın psikolojik betimlemeleri her zaman olduğu gibi güçlü ve başarılı. Benim okuduğum yayında eski Türkçe kelimelerinin çok azının anlamı dipnot olarak verilmiş bu açıdan daha doyurucu yayınları tercih etmenizi öneririm. Eski Türkçe kelimeleri öğrenmek istiyorsanız da özellikle ; Sabahattin Ali , Peyami Safa gibi yazarların eserlerini okumalısınız.
Uzun zamandır okumak isteyip de bir türlü başlamadığım Peyami Safa serüvenime, dün itibariyle Fatih Harbiye kitabıyla başladım. Ailesinden, çevresinden aldığı Türk kültüründen uzaklaşarak batı kültürüne alaka duyan genç bir kızın yaşadığı ruhi değişimler ve bu hadisenin genç kız ve ailesinde bırakmış olduğu etkiler oldukça güzel bir Türkçe kullanılarak anlatılıyor. Bir günlük kısa bir sürede okuma imkânı bulduğum bu eserde en çok hoşuma giden, belki de senelerdir kullanmayarak unuttuğumuz birçok "eskimeyen" kelimenin, dipnotlarla ve manalarıyla beraber verilerek kelime haznemizi genişletmesi oldu. Bu kelimeleri başka bir zamanda birleştirip ayrı bir doküman haline getirmeye çalışacağım inşallah.
Fatih Harbiye
Başlarda basit bir hikâye gibi gelen ama gittikçe daha da derinleşen cümleler. Dili güncel olmasa da konusu ve işlenişi güncelliğini yitirmemiş bir kitap Fatih-Hatbiye. Kitabın konusuna gelirsek;
Fatih-Harbiye bir genç kızın doğu ve batı kültürü arasındaki sıkışmışlığını, gel-gitlerini çok güzel işlemiş bir roman.
- Batı ve doğu arasında bocalayan insanlar. İkiye bölünmüş bir şehir, İstanbul. Bir tarafta batılı gibi yaşayan insanlar, bir tarafta geleneklerine bağlı, doğu kültürünü benimsemiş insanlar.
- Neriman, batılılar gibi yaşamak isteyen bir kız, Şinasi; yani müstakbel erkek arkadaşı, işe doğu kültürünü benimsiyor. Bir de Macit var ki tam bir batılı örneği, Neriman'ın kalbini çalıyor. Neriman bu iki dünya arasında gidip geliyor. Bir nevi bocalıyor.
İçerdiği Arapça, Farsça kelimelere karşın dili kolay anlaşılır ve akıcı.
- Ben keyifle okudum, eminim siz de okurken keyif alacaksınız. .
Okuyunuz, okutunuz;
Türk edebiyatından bir şeyler okumak o kadar iyi hissettiriyor ki, her şey içimizden. Karakterler bildiğimiz alışık olduğumuz çevremizdeki isimler, olaylar hepimizin yaşadığı içinden çıkmaya çalıştığı sorunlar. Bu birleşim güzel bir anlatımla önünüze sunulduğunda tadından yenmiyor, tıpkı Fatih Harbiyede olduğu gibi.
Bir garp ve şark meselesi desem