İlk çıktığı biçimiyle milliyetçilik, kabileciliğin bir ifadesydi; sonradan zayıflayarak yerini daha geniş sadakatlere bıraktı; yeniden dirilişi ise modern zamanlarda ve geleneksel Hrıstiyan halklar arasında gerçekleşti; Batıda tam anlamıyla neşvü nema bulması ve başka yerlerde ekilmesi ise nispeten yenidir.