Birçok Osmanlı aydını gibi Mustafa Kemal de Osmanlı kültürünün de-rinlerine saklanmış olan İslâm’ın sihirli bir değneğin dokunuşuyla yok edile-meyeceğini fark etmişti. Bu yüzden dine karşı çağdaşı Sovyetler Birliği’nden daha yumuşak bir yaklaşımı benimsedi. Bu tutum, II. Meşrutiyet döneminde-ki Batılılaşma yanlılarının ünlü deyişi ile özetlenebilir: “Din avamın ilmi, ilim havasın dinidir.”40 Bu düşünceye göre ağırlıklı olarak Müslümanların yaşadı-ğı bir toplumda, İslâm’a topyekûn bir saldırı akıllıca olmayacaktır. Bunun ye-rine, ilerleme için bir araç olarak hizmet etmek üzere İslâm’ın yeniden tanım-lanan bir versiyonu tercih edilebilirdi.
Mart 1924’te halifeliğin kaldırılmasıyla aynı gün Diyanet İşleri Baş-kanlığı’nın kurulması, İslâm’ı yeniden tanımlamak ve kontrol etmek üzere id-dialı bir dinî reform programının yeni rejim ve bu rejimin lideri tarafından fazlasıyla arzulandığını gösteriyordu. Yeni yönetimin sıkı kontrolü altındaki bu kurum, eski dinî kuruluşun müsaade ettiği İslâm’ın yorumlanmasındaki sınırsız serbestliği nispeten sonlandıracaktı. Mustafa Kemal, Sovyet liderleri-nin yaptığı gibi kitlelerin gözünde dini alay konusu haline getirecek bir kam-panya başlatmak istemedi. Aslında Mustafa Kemal, İslâm hakkındaki sert eleştirel görüşlerini yurttaşlık bilgisi için hazırlanan bir resmî kitap taslağında bile sansürledi ve daha sert tenkitleri diğer ideologlara bıraktı.41
1914 öncesi dönemin Batıcıları gibi Mustafa Kemal de dini dönüştürerek daha iyi bir ah- lâk için kolay anlaşılır bir kılavuz olmak üzere İslâm’ı kitleler için yeniden şe- killendirmek istedi. Buna ek olarak Ziya Gökalp’in Yeni Hayat (1918) ve Türkçülüğün Esasları (1923) eserlerinde tanımladığı gibi Mustafa Kemal, İs- lâm’ın Türkleştirilmesini de bu reform programına dahil etmek istiyordu. Böylece, Holbach’ın Akl-ı Selim’i (Le bon sens) gibi anti-dinî yayınların bol- luğu devlet destekli görünürken ve İctihad ve Hür Fikir gibi aşırı din karşıtı dergiler sınırsız özgürlüğün tadını çıkarırken devlet de büyük bir reform programı başlattı.
M.Şükrü Hanioğlu - Kemalizmin Tarihi Kökenleri Adli Makaleden Alıntıdır
·
13 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.